“Wij willen vrije mensen zijn”
60 jaar geleden bedreigde een volksopstand het DDR-regime. Slechts met de hulp van de sovjettanks kon de SED (Sozialistische Einheitspartei) haar macht behouden; de opstand werd bloedig neergeslagen.
Wat begon als een spontaan arbeidersprotest in Oost-Berlijn, werd snel een arbeidersstaking wegens de verhoging van de werknormen, een langere arbeidsduur voor hetzelfde loon.
De SED had de werknormen met 10.3% verhoogd om de vlucht van haar inwoners naar het westen te compenseren. De Muur bestond nog niet.
De staking escaleerde. De bevolking eiste het ontslag van de regering Ulbricht, vrije verkiezingen en de hereniging van Duitsland. Politie- en Stasikantoren werden bezet; een Stasispion werd gelyncht. De SED-top zocht bescherming bij de Russische bezettingsmacht. Deze riepen de uitzonderingstoestand uit en hernamen de regeringsmacht in de DDR met militaire rechtbanken.
Om 10 uur ‘s morgens op 17 juni 1953 namen sovjettroepen Berlijn en andere steden weer in. Samen met 8000 leden van de Volkspolizei smoorden de 16 sovjetdivisies de opstand.
55 betogers en 15 SED-leden en strijdkrachten verloren daarbij het leven. Nadien kwamen er nog hier en daar protestbetogingen en stakingen voor maar de sovjets hadden de situatie onder controle. Hierop volgde een golf van arrestaties: tijdens de eerste dagen werden ca. 6000 zgn. “provocateurs” in hechtenis genomen. Honderden werden tot lange gevangenisstraffen veroordeeld, zeven werden geëxecuteerd.
Het machteloze Westen stond erbij en keek ernaar. Er volgde slechts een symbolische reactie: 17 juni werd een officiële feestdag, “de dag van de Duitse eenheid”. Na 1990 werd die naar 3 oktober verschoven.
De DDR noemde de opstand een door het Westen geprovoceerde “contrarevolutionaire putsch” en een “fascistische provocatie”.
Het stalinistisch regime had in Oost-Duitsland zijn ware gezicht getoond.
Overal in Duitsland wordt vandaag de opstand van 60 jaar geleden in de DDR herdacht. In Berlijn verwacht men Angela Merkel en president Joachim Gauck. In meerdere steden loopt de tentoonstelling “Wij willen vrije mensen zijn”.
Floriaan Terbeke