Eén der hete hangijzers dat deze herfst op de politieke agenda van de Israëlische regering stond was de door de ultraorthodoxe partijen geëiste wettelijk verankerde vrijstelling van militaire dienstplicht voor hun aanhangers (Haredi)*

Van de ongeveer 9,7 miljoen inwoners is 75 procent joods en ipso facto verplicht tot militaire dienst, zowel mannen als vrouwen. Maar de joodse samenleving heeft altijd een deel ultraorthodoxe bevolking gehad die door de eerste premier David Ben-Gurion ten tijde van de oprichting van de staat ervan vrijgesteld werd.

Deze uiterst vrome groep moest in staat worden gesteld om volgens het motto “De Thora is ons brood” te leven. Dit betekent dat ze de studie van de Thora, de Talmoed en andere geschriften van het jodendom ongestoord moeten kunnen voortzetten. Tot op heden zijn wetenschappelijke studies het er niet over eens hoeveel mensen in verband met deze zogenaamde status quo-overeenkomst van Ben-Gurion in 1948 en in de eerste decennia na de oprichting van de staat niet opgeroepen werden om hun militaire dienstplicht te vervullen.

Deze vrijstelling gaat gepaard met een ander aspect dat herhaaldelijk tot verhitte discussies leidt in Israël: de bezoldiging van een dergelijke religieuze studie is hoger dan de vergoeding tijdens de militaire dienst. De huidige regeringscoalitie heeft deze kloof nog doen toenemen.

Bovendien zijn Israëli’s, die jarenlang hun dienstplicht vervulden en zelfs als reservist opgeroepen werden, degenen die belasting betalen omwille van hun productief leven. Daar tegenover staat een relatief hoog percentage van de ultraorthodoxe bevolking, namelijk ongeveer 44 procent, dat afhankelijk is van sociale steun van de staat.

Het Israël van 1948 is echter enorm veranderd, ook de demografische structuur. De bevolkingsgroei van de ultraorthodoxe gemeenschap van Israël breekt wereldrecords. Terugkijkend op 1980 werd 5,6% van de totale bevolking (212.000 mensen) beschouwd als de ultraorthodoxe gemeenschap. Dertig jaar later was dit aandeel 12,9% (1.290.000), een stijging van meer dan 500%, terwijl de totale samenleving (Joden en Arabieren samen) samen op een stijging van 135% komt.

Het ultraorthodoxe jodendom is een vast bestanddeel van de mondiale joodse en de Israëlische-joodse gemeenschap. Er werd altijd steun gegeven aan een groep die zich inzet voor joods-religieuze studies en ook dat het grote publiek hen daarin steunt (quasi onderhoudt). Maar in Israël is de verhouding zo sterk uit zijn voegen getreden dat de seculiere bevolking vreest daaronder te begeven. Niet alleen politici, maar ook experts luiden alarm, omdat één op de vier Israëli’s in 2050 een ultraorthodoxe joodse inwoner zal zijn.

Niettemin dienen ook ultraorthodoxen in de gelederen van het Israëlische leger, omdat deze religieuze gemeenschap allesbehalve homogeen is. Er zijn groepen die zichzelf definiëren als de moderne orthodox-zionist en niet alleen een dienst verlenen aan het leger, maar ook actief zijn in hun productieve professionele leven.

Maar er zijn ook groepen die zich volledig distantiëren van de seculiere staat en zijn zionistische instellingen. Israël merkt herhaaldelijk op dat sommige van deze stromingen, volgens de Neturei Karta (bewakers van de stad), zelfs op zoek zijn naar een gesprek met radicale Palestijnen of zelfs de Iraanse leiding, omdat de door de mens gemaakte joodse staat hen een doorn in het oog is.

Decennialang probeerde de politiek een modus vivendi te vinden en de status-quo van 1948 te verbeteren; een streven dat altijd hangende bleef. Tegen 2020 waarschuwde het Hooggerechtshof dat deze kwestie nu eindelijk moet worden opgelost. Het leger heeft actie ondernomen. Sinds het einde van de jaren negentig zijn er instellingen opgericht die religieuze studie combineren met militaire dienstplicht. Daarnaast zijn er eenheden gecreëerd die zijn afgestemd op de ultraorthodoxe manier van leven.

In 2017 dienden met 7.250 Haredim en ultraorthodoxen, m.a.w. 50% meer dan in 2014. Maar zelfs in 2019 werden slechts 1.220 ultraorthodoxe mannen in de militaire dienst ingezet, amper 10% van de mannen van deze groep. Volgens het Israëlische leger dienden er begin 2023 in totaal 3.000 Haredim in het leger. Een opvallend klein percentage van deze Israëlische bevolkingsgroep, want zonder enig onderzoek of ze wel degelijk de joodse religie studeerden, kregen 63.000 ultraorthodoxe mannen tussen 18 en 26 jaar een vrijstelling.

Op 7 oktober kwam de aanval van Hamas. In de dagen en zelfs weken daarna was het duidelijk hoe slecht de overheid en diens instellingen functioneerden. En tijdens deze nationale noodsituatie nam het Israëlische maatschappelijk middenveld (de burgers) het roer over. Jood, moslim, christen, Druze of Tsjerkesk, seculier of religieus, man of vrouw, jong of niet langer zo jong – iedereen pakte mee aan. Een van de grootste verrassingen in deze situatie waren de wachtrijen die voor de rekruteringscentra van het Israëlische leger stonden.

In verschillende steden kon men deze ongewone wachtrijen zien. Allemaal jongere mannen in een quasi zelfde kledij: zwarte broeken en jas, wit hemd en het traditionele hoofddeksel, namelijk een zwarte hoed of een zwart keppeltje. Deze ultraorthodoxe mannen stonden in de rij om vrijwilligerswerk te doen bij het Israëlische leger.

Nauwelijks twee weken na 7 oktober, toen 360.000 reservisten gemobiliseerd werden bovenop de dienstplichtigen en professionele soldaten, noteerde Israël 2.100 ultraorthodoxe mannen die de legerpapieren invulden en hun oude leven achterlieten. De meesten werden tijdens de 4de week na de “Black Shabbat” al beëdigd om de basisopleiding te voltooien en bijvoorbeeld na de training als ziekenwagenchauffeur, kok of bij de logistiek te werken.

Intussen zijn de wachtrijen niet meer zo lang, maar wekelijks worden er toch nog meer dan 100 à 150 ultraorthodoxe mannen toegevoegd. Verslaggevers die dit fenomeen opvolgden, vernamen van de toekomstige soldaten dat de schok van 7 oktober hen duidelijk gemaakt had dat ook zij moesten bijdragen aan de verdediging van het land; en dat ze klaar staan voor elke taak waarvoor ze ingezet kunnen worden

*The Government Bill for the Exemption of Ultra-Orthodox (Haredi) Men from IDF Service: A Brief Guide https://en.idi.org.il/articles/49508

Meer info in onderstaand artikel: