Of: een oorlog heeft alleen maar verliezers!

Om te beginnen: deze terugblik op de stad Aussig an der Elbe en op de Duitse nederzettingen, steden, dorpen, badplaatsen in Bohemen en Moravië:

Beeldmateriaal is wel degelijk beschikbaar. U moet hiervoor “Bekijken op YouTube” klikken:

Voor het eerst loopt er in Tsjechië een tentoonstelling die gewijd is aan de na WOII verdreven Duitse Bohemers.

Al voor de officiële opening kreeg Duits president Frank-Walter Steinmeier tijdens zijn bezoek aan Tjechië (25 – 27 augustus) de mogelijkheid een blik te werpen op “Unsere Deutschen” in het stedelijk museum te Aussig an der Elbe (nu: Usti nad Labem). Op 17.11. werd ze door de Tsjechische minister voor cultuur, Lubormi Zaoralek en de Saksische premier Michael Kretshmer officieel geopend. De titel van deze tentoonstelling, gewijd aan de verdreven Duitse Bohemers, “Unsere Deutschen”, verwijst naar de eerste president van Tsjecho-Slovakije, Tomas Masaryk, die in 1918 de Duitstalige Bohemers “unsere Deutschen” – onze Duitsers – genoemd had.

Eeuwenlang behoorden de Duitse Bohemers tot het Habsburgerrijk. Vanaf 1918 waren ze staatsburgers van Tsjecho-Slovakije, goed voor 1/4 van het totaal der bevolking. Hun partijen zetelden in het Praagse parlement en zonden ministers in coalitieregeringen. Toen ze in 1945 uit hun meer dan 1000-jarig vaderland verdreven werden hadden ze de Tsjecho-Slovaakse nationaliteit. Deze hebben zij en/of hun nakomelingen – ook na de Fluwelen Revolutie (1989) – niet teruggekregen.

De voorbereiding van de tentoonstelling in Aussig duurde niet minder dan 15 jaar, zo explosief is de toestand ook nog vandaag*. 75 jaar na de verdrijving der Duitse Bohemers en meer dan 30 jaar na het einde van het communisme, is de Tsjechische blik op de gemeenschappelijke geschiedenis stilaan aan het veranderen.

Weliswaar met een diplomatische truc: de oprichting van het „Collegium Bohemicum“, als overkoepelend orgaan, bij het welke de stad Aussig, de universiteit, de Gesellschaft für Geschichte der Deutschen in Böhmen (Vereniging voor de geschiedenis der Duitsers in Bohemen), en het Tsjechische ministerie van cultuur zich aansloten. Het 2 miljoen euro project werd gefinancierd door het Tsjechische ministerie van cultuur en het Duits-Tsjechische Toekomstfonds.

Het concept werd bedacht door een groep Tsjechische, Duitse en Oostenrijkse geschiedkundigen. De opening van de tentoonstelling was een historische gebeurtenis omdat de Tsjechen zich voor het eerst officieel aan hun Duits-Boheemse verleden gewaagd hebben. Sinds de verdrijvingen na 1945 was dit thema taboe.*

Op meer dan 1500 m2, in 20 zalen, wordt de cultuur en het leven der Duitse bevolking in Bohemen en Moravië gedurende 8 eeuwen voorgesteld: van de Boheemse koning en Rooms-Duitse keizer Karel IV tot in de 20ste eeuw. Bij de meer dan 500 stukken vindt men oorkondes, brieven en handgeschreven originele stukken, o.a. een sollicitatiebrief van Franz Kafka in het Duits en Tsjechisch. Het ging om zijn sollicitatie voor een plaats bij de „Arbeiter-Unfall-Versicherungs-Anstalt für das Königreich Böhmen“, voor dewelke hij vanaf 1908 gewerkt had. Er staat ook een opvallend lange motor van het merk Böhmerland van de Duitse Bohemeemse mechanieker Albin Hugo Liebisch.

Een heel eigen gedeelte wordt gewijd aan de juiste terminologie – o.a. de discussie of het na 1945 tot een “verdrijving” of een “evacuatie” der Duitstaligen kwam. Tot op heden een punt van discussie. 1/3 der Duits-Boheemse dorpen werd na de verdrijving niet meer bevolkt omdat er een tekort was aan vrijwilligers voor een nederzetting of aan voldoende bevolking. Van de ontvolking zijn spooknederzettingen in het Ertsgebergte en het Boheemse woud de stille getuigen. Ook deze vindt men terug in de tentoonstelling.

Deze ontvolking was ook een reden voor de economische achteruitgang van de ooit economisch hoogontwikkelde Duits-Boheemse gebieden. De Schicht-fabrieken in Aussig behoorden in de 1930-jaren tot de mondiaal grootste fabrikanten van drogisterij-artikelen en cosmetica. Hoewel de Schicht-fabrieken tot het Britse Unilever behoorden, werden zij in 1945 onteigend. En daarmee begon de teloorgang. Die gaat tot op heden voort. En is ook de reden voor de nog steeds aanwezige anti-Duitse stemming in Tsjechië – zowel bij uiterst links als uiterst recht van het politieke firmament. Beide richtingen zijn in de voormalige Duits-Boheemse regio, die nog steeds als vergeten beschouwd wordt, sterk aanwezig. De regio Aussig hoort daar ook bij. Daarom is de tentoonstelling over de geschiedenis van de Duits-Bohemers ook een actueel thema voor de huidige bewoners, een thema dat hen duidelijk maakt dat verdrijvingen, noch in het verleden of in het heden, zich lonen. Verdrijvingen om aan wraakwensen te voldoen zijn een tweesnijdend zwaard.

https://landesecho.cz/index.php/unterwegs/1622-fabrikanten-villa-hat-neuen-eigentuemer

Aussig is een historisch-beladen oord. Daar kwam het op 31 juli 1945, na een door Tsjechische provocateuren gepleegde explosie in de voormalige suikerfabriek van Schönpriesen tot een verschrikkelijk bloedbad. Bij de gewelddadige rellen in het centrum en op de Elbebrug tussen het oude centrum en het stadsdeel Schreckenstein… waarvan Duitse burgers in de Elbe geworpen werden… stierven naar schatting door Tsjechische historici 40 à 100 mensen. De Duitse schattingen liggen bij een veelvoud: 1000 à 2700. Na b.g. explosie (munitiedepot) kwam het tot een geplande pogrom tegen de Duitse burgerbevolking. https://de.wikipedia.org/wiki/Massaker_von_Aussig : Das Beneš-Dekret 115/46 erklärt derlei Handlungen bis 28. Oktober 1945 im Kampfe zur Wiedergewinnung der Freiheit, … oder die eine gerechte Vergeltung für Taten der Okkupanten oder ihrer Helfershelfer zum Ziel hatte, … für nicht widerrechtlich. (Of: “Wee de overwonnenen!” Volgens het Beneš-Dekrete (dekreten van de presidenten der rep. Tsjecho-Slovakije) gold dit als berechtigde vergelding voor daden der bezetters of hun helpers-helpers…)

https://paz.de/artikel/premiere-in-aussig-a5897.html

*N.B. B.g. artikel werd door ons vertaald naar het Nederlands. Bij een bezoek aan Praag & ommeland, enkele jaren geleden, werd ons duidelijk gemaakt dat dit thema inderdaad een heet hangijzer is. Zij willen er niet aan herinnerd worden. Enkele video’s van een film die in Tsjechië niet op applaus onthaald werd toen hij op hun tv-zender uitgezonden werd: