Op 21 februari 1848 – vandaag 172 jaar geleden dus – publiceerden de Duitse filosofen Karl Marx (1818-1883) en Friedrich Engels (1820-1895) het ‘Manifest der Kommunistische Partei’, dat kortweg als het Communistisch Manifest berucht zou worden.
Dit politieke pamflet was ontsproten uit de koker van Marx die het, tussen midden december 1847 en eind januari 1848 in ons land, op zijn zolderkamer in de Orleansstraat in Elsene had geschreven. Ze lieten het medio februari in Londen drukken op een oplage van 500 exemplaren.
Dit geschrift met de sinistere openingszin “Een spook waart door Europa – Het spook van het communisme”, werd het kerndocument van het marxistisch gedachtegoed.
Later zouden de in het Manifest geformuleerde ideeën nog verder worden uitgewerkt in ‘Das Kapital’ maar de basis was al in het Manifest gelegd. De geschiedenis werd erin voorgesteld als een stapsgewijze ontwikkeling naar de totstandkoming van een communistische georganiseerde staat. Overtuigd van hun Grote Gelijk kondigden ze een onvermijdelijke klassenstrijd aan tussen de bourgeoisie en de proletariërs, ofwel de heersende klasse en de arbeidersklasse. Ze voorspelden dat het kapitalisme ten onder zou gaan aan onderlinge tegenstellingen. En bijgevolg verwachtten zij alle heil van een omwenteling waarbij de moegetergde arbeidersklasse zich, desnoods met geweld, de productiemiddelen zou toe-eigenen waarna een klasseloze, lees communistische maatschappij zou ontstaan.
Natuurlijk – en gelukkig maar – heeft de geschiedenis zich niet ontwikkeld zoals Marx en Engels voorspelden. De menselijke gedragingen en dus ook de loop van de geschiedenis zijn nu eenmaal van héél wat meer factoren afhankelijk dan louter de economische…
De ‘Verelendung’ van het proletariaat bleek een mythe en de verburgerlijking van de werkende klasse een realiteit. Toch hadden Marx en Engels helaas op één van hun geloofspunten gelijk: Het communisme groeide inderdaad uit tot een macht die in staat bleek om de maatschappelijke orde in een groot deel van de wereld omver te werpen en de ‘dictatuur van het proletariaat ‘ te verwezenlijken. Het door hen geconcipieerde communisme drukte een onuitwisbare stempel op de geschiedenis van de twintigste eeuw. Niet, zoals Marx en Engels hadden gedroomd, als een verlossend eindstadium van de geschiedenis en een utopische samenleving maar wél als een niet voor herhaling vatbaar en totaal mislukt experiment dat enorme schade en immens leed heeft veroorzaakt. Laat ons dat nooit vergeten…
Jan Huybrechts
https://www.bruzz.be/event/brussel-was-de-belangrijkste-mijlpaal-het-leven-van-karl-marx-2018-05-04