Oproep aan N-VA om het verdrag tussen België en Marokko niet goed te keuren
Vandaag werd de ‘overeenkomst betreffende de sociale zekerheid tussen het koninkrijk België en het koninkrijk Marokko’ aangenomen in de Kamer. Kamerlid Barbara Pas stelt vast dat uit die overeenkomst blijkt dat België polygamie blijvend ondersteunt.  Meer…

België erkent polygamie

Het Hof van Cassatie sprak zich een tijdje terug uit over een Belgisch-Marokkaanse situatie van een overlevingspensioen bij een polygaam huwelijk. Het Hof van Cassatie verbrak meer bepaald een arrest van het Arbeidshof dat de Rijksdienst voor Pensioenen veroordeelde tot het betalen van het gehele overlevingspensioen aan de eerste echtgenote van een polygame echtgenoot.

Neen, u heeft dat niet verkeerd gelezen. Er staat wel degelijk ‘polygame echtgenoot’. Betekent dat nu dat ons land polygamie of veelwijverij erkent. Welnu, het antwoord is ja. In sommige gevallen.

Het juridische kader ziet er als volgt uit. Bepaalde gevolgen van een polygaam huwelijk, dat geldig werd afgesloten in het buitenland, kunnen in België erkend worden. Dat heeft concrete gevolgen voor het pensioen. In geval van polygamie zal het overlevingspensioen worden verdeeld tussen de echtgenoten van de overledene, behalve als de exceptie van openbare orde (een juridisch middel om essentiële waardenconflicten op te lossen en fundamentele cultuurtegenstellingen te overbruggen) zich verzet tegen de erkenning van de situatie van polygamie.

Het is dus aan de rechter om concreet te beoordelen of de Belgische internationale openbare orde zich verzet tegen de erkenning van bepaalde gevolgen van een polygaam huwelijk. In gewone taal: de rechter kan perfect oordelen dat het polygaam huwelijk rechtsgeldig is in ons land. En als dat polygaam huwelijk correct werd gesloten in het buitenland, dan heeft de rechter weinig bewegingsruimte om daar geen rekening mee te houden.

Verdeling weduwenpensioen

Dat heeft uiteraard concrete gevolgen voor vrouwen in ons land. Enkele dagen geleden nog was er fel protest. Niet tegen polygamie op zich, maar tegen het feit dat indien een Marokkaanse man (met meerdere echtgenotes) overlijdt, zijn pensioen verdeeld wordt onder zijn verschillende echtgenotes. Volgens Nabila Mazouz van een Vlaamse moslimavereniging kan dat echter niet, omdat ons land polygamie niet erkent. Dat laatste is dus in elk geval niet correct.

‘Als een Marokkaanse man hier getrouwd is én in Marokko, dan wordt het weduwnaarspensioen in twee gesplitst, dus dan krijgt de vrouw in Marokko een deel en die in België een deel’, aldus Mazouz in de pers. Die splitsing is hypocriet volgens haar aangezien polygamie volgens Mazouz in België niet toegestaan is. ‘Daarom zijn wij hier om te zeggen dat dat niet kan en dat er een einde moet komen aan deze regeling.’

Naar schatting honderden moslima’s in ons land zouden lijden onder deze situatie en kampen met financiële moeilijkheden omdat ze hun pensioen moeten delen met vrouwen in Marokko. Minister van Pensioenen Bacquelaine heeft beloofd dat hij het probleem zal aanpakken. Vraag is uiteraard wat hij kan doen. Hij zal het volledige pensioen toch niet aan elke vrouw uitbetalen? Hier en in Marokko?

Trouwen met twee vrouwen in België?

Even de feiten op een rijtje. De Belgische internationale openbare orde belet in de regel niet de erkenning, in België, van de gevolgen van een tweede gelijktijdig huwelijk dat geldig in het buitenland is aangegaan door een persoon wiens nationale wet de polygamie toestaat. Een polygaam geldig huwelijk schendt dus de openbare orde niet volgens het Hof van Cassatie.

Anderzijds, feiten die onverenigbaar zijn met de Belgische openbare orde, mogen in ons land niet geregistreerd worden. Dat wordt door het wetboek van internationaal privaatrecht (16 juli 2004) verboden, en polygame huwelijken vallen onder dat artikel 28. Trouwen met twee vrouwen in ons land kan dus (in principe) niet. Toch zijn er in het verleden wel degelijk dergelijke gevallen gekend.

Schadevergoedingen en erfrecht

De gevolgen van veelwijverij hebben ook gevolgen voor schadevergoedingen. Er wordt immers ook rekening gehouden met de aard van de effecten van polygamie. Op een aantal vlakken zullen polygame huwelijken een uitwerking hebben. Walter Jacob onderzocht de materie (De (on)verenigbaarheid van het islamrecht met westerse rechtsopvattingen in het kader van de toepassing van het internationaal privaatrecht). ‘Wanneer een man, die in het buitenland op geldige wijze met twee vrouwen is gehuwd, zich daarna in België vestigt waar hij het slachtoffer wordt van een dodelijk verkeersongeval, zullen zijn beide vrouwen ten laste van de aansprakelijke recht hebben op de vergoeding die aan een weduwe toekomt.’

Het polygame huwelijk zal volgens Jacob eveneens uitwerking hebben ten aanzien van het recht op onderhoudsgeld, het erfrecht en de wettigheid van de uit een dergelijk huwelijk geboren kinderen. ‘Daarentegen zal de openbare orde zich verzetten tegen die gevolgen, welke er zouden toe leiden dat de echtgenotes werden gedwongen tot een samenlevingsverband dat onverzoenbaar is met de westerse opvattingen over de waardigheid van de vrouw.’

Hoe zit het met de kinderen geboren uit veelwijverij? Een arrest van het Grondwettelijk Hof verbiedt dan weer discriminatie van kinderen op grond van geboorte uit veelwijverij. De ambassades en consulaten van België hebben zelfs een rondschrijven gekregen dat ze informeert over de wijziging van de wet van 15 december 1980, en opdraagt die toe te passen in de behandeling van visumaanvragen.

Veelwijverij in België

Opvallend is volgens de media evenwel dat de circulaire, die opgesteld is door de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), nog verder gaat dan het arrest en de deur lijkt te openen voor veelwijverij in België. Er staat immers dat ook ‘de echtgenote van een polygame vreemdeling van wie een andere echtgenote reeds in België verblijft’ niet mag uitgesloten worden.

Het arrest van het Grondwettelijk Hof stelt duidelijk dat de verandering van artikel 10 van de wet van 1980 alleen op de behandeling van kinderen uit veelwijverij slaat. Die kinderen hebben het recht bij hun vader te verblijven. ‘Zij zijn niet verantwoordelijk voor de huwelijkssituatie van hun ouders’, en mogen niet op basis daarvan gediscrimineerd worden. Daarentegen mag de wetgever wel ‘de gezinsvereniging beperken’ van personen ‘wier echtverbintenis strijdig is met de Belgische openbare orde en die van andere lidstaten van de Europese Unie’.

Het Grondwettelijk Hof sprak zich in 2009 eveneens uit. Krachtens de in het geding zijnde bepaling, waarbij België zich ten aanzien van een andere staat volkenrechtelijk heeft verbonden, wordt op het stuk van het overlevingspensioen rekening gehouden met gevolgen van de mogelijkheid van polygamie naar Marokkaans recht en wordt vooropgesteld dat in dat geval de verschillende nabestaande huwelijkspartners op een gelijk gedeelte van dat pensioen aanspraak kunnen maken, veeleer dan dat iemand daarvan wordt uitgesloten.

In 2010 antwoordde de regering dit op een parlementaire vraag: ‘Ondanks het feit dat de Belgische wetgeving geen polygamie toelaat, wordt de polygamie geregistreerd indien betrokkene overeenkomstig de geldende wetgeving in zijn land van oorsprong hiertoe wel het recht heeft. In een aantal gevallen gaat het om huwelijken met een minderjarig meisje.’ En nog: ‘De registratie van dergelijke gevallen van polygamie gebeurt in de gemeente waar de betrokkene op dat ogenblik is ingeschreven. Alle gemeenten van het Rijk komen hiervoor bijgevolg in aanmerking.’ Over de periode van 2004 tot 2008 werden volgens de overheid zelfs 11 polygame huwelijken gesloten waarbij in één van de gevallen een minderjarig meisje betrokken was.

Polygamie verboden, maar gevolgen erkend

Veelwijverij is verboden in ons land. Toch worden de gevolgen van een polygaam huwelijk, dat geldig werd afgesloten in het buitenland, in België erkend. Het wordt tijd dat de wetgever optreedt tegen dergelijke uitwassen en duidelijk stelt dat een polygaam huwelijk in geen enkel geval juridische gevolgen kan hebben in ons land. Dat zou de situatie in elk geval ook glashelder maken. Het is toch onzinnig dat een deel van het Belgische overlevingspensioen naar het buitenland gaat omdat de overledene daar getrouwd was met één of meer andere vrouwen.

Thierry Debels  in ‘t Pallieterke