DE COMPUTER VERSLAAFT

Het is bekend: pas wanneer je iets mist, je ontdek je er de waarde van. Maar in het geval van de PC voeg ik er iets aan toe. Wanneer mijn PC het laat afweten is het eerste waar ik denk: wie kan mij helpen om dat ding te herstellen? Zelf ben ik een kluns op dat terrein. Meestal gaan mijn gedachten dan naar een van mijn kleinkinderen. Dan leer je dat die jonge mensen met andere zaken bekommerd zijn dan met de problemen van den bompa. Pas dan besef je dat de wereld niet rond de ouderen van dagen meer draait. Dat de jeugd voorrang geeft aan de berichtjes die ze nog moeten versturen of hadden ontvangen, de afspraakjes voor het weekend en zo.

Gelukkig liet mijn PC het gedurende de week, dus niet in het weekend afweten. Er stond mij niets anders te doen dan te wachten tot één van mijn jeugdige specialisten den bompa uit zijn lijden zou verlossen.  Het kon nog wel even duren, zo werd ik verwittigd.
Er is voor mij nog wel leven buiten de PC en dus koos ik een kunstboek uit waar ik al lang niet meer in gelezen had en dus heel veel van vergeten was:  Frits Van den Berghe.

In 1933 schrijft Emile Langui zijn eerste monografie over Van den Berghe. Meteen krijgen we de aanwijzing dat de “tekening” een zeer bijzondere plaats inneemt in het werk van de kunstenaar. “In zijn schilderijen toont hij zich wel een uitmuntend kolorist, zijn tekeningen hoeven er niet voor onder te doen” schrijft Langui.

De verliefden in het dorp, 1925

Eeuwige zwerver

Striptekening FVDB

Op zijn dertiende tekende FVDB regelmatig portretten van familieleden, waar hij wekelijks 20 frank voor kreeg. Hij maakte er een 40 -tal. Het enig gekend portret is dat van tante Eugenie Karl uit 1896.  Frits is geboren in 1883 te Gent  en overleden 1939, eveneens te Gent. Er is van zijn tekeningen uit de vroegste periode weinig overgebleven. Maar we leren eruit dat hij weinig tekeningen als voorbereiding op schilderijen heeft gemaakt. Er moet echter uitzondering gemaakt worden voor de reeks: “de Zaaier en de Foorkramers”.
Het waren meestal werkjes die getuigden van een fantastische techniek. Na 1919, toen hij in ballingschap in Nederland vertoefde, krijgen zijn tekeningen meer het statuut van ‘laboratorium’ waar vrij geëxperimenteerd wordt met nieuwe vormen.

Jozef Cantré zal tijdens hun verblijf in Nederland zowel Van den Berghe als Gust De Smet inwijden in de kunst van de lino- en houtsnede.  Later zal blijken dat, hoewel houtsnede niet zijn ding was, FVDB een grote invloed heeft uitgeoefend op het werk van zijn leermeester Cantré. Eigenaardig maar waar. Het getuigt van het enorme talent van Frits. Ook Gust De Smet kon zich in de houtsnede niet uitleven. Rond 1920 maakte FVDB zijn tekeningen in Oostindische inkt, die met penseel werden aangebracht. Enkele voorbeelden zijn hiervan “De Ballingen, de Muziekliefhebber of “Na de maaltijd”.

Na hun ballingschap verblijven Van den Berghe en De Smet bij nun vriend Constant Permeke in Oostende. Daar verandert de stijl van FVDB totaal. Hij zet het “Duits expressionisme in combinatie met het Frans kubisme” om in zijn eigen stijl. Gedaan met het experimenteren uit de Hollandse periode. Hier zijn de tekeningen duidelijk ter voorbereiding van zijn schilderijen. De tekeningen zijn sober, lineair en duidelijk. In enkele trekken wordt een complexe compositie al vastgelegd. Daarbuiten maakt hij in die periode een aantal originele pen- en houtskooltekeningen. De “Boerin bij de kachel” of “Paar bij het open venster” zijn tekeningen die, tegen zijn gewoonte in, na het schilderij werden gemaakt.

Vanaf 1927 legt FVDB zich toe op een nieuwe stijl. Hij laat dan de ‘gezonde Leie-kunst’ achter zich en laat ons sindsdien de meer “surrealistische thematiek” in zijn werk bewonderen.  Het is bijna onmogelijk om onderscheid te maken tussen zijn studies en zijn tekening naar een bepaald schilderij. Dit getuigt van zijn enorme gedrevenheid en talent.
ij laat geen enkel instrument onbenut:; zowel penseel, pen, vingerafdruk, diptechniek met stoffen of om het even wat met een interessante textuur dat als stempel kan gebruikt worden.
De lineariteit van de tekeningen van 1919 tot 1926 moet plaats maken voor het speelse, wat beter aansluit bij de grillige fantasie die aansluit bij de schilderijen uit die periode. Dit betekent geenszins dat de tekeningen ná 1928 lichtvoetiger worden. Integendeel. Gelijkertijd met het vinden van een nieuwe vormentaal ziet de kunstenaar de kans om “zijn demonen” aan het papier toe te vertrouwen.

Zijn onderwerpen ontleent hij veelal uit de natuur: bloemen, planten, rotsen , sedimentlagen. Maar dan door de microscoop uitvergrote virussen of bacteriën. Allerminst lieflijke beelden. Meestal verrotting, verstening, dood en de eeuwige strijd tussen tegengestelde krachten als mannelijk-vrouwelijk, natuur-cultuur, ratio-instinct.
Weinig van deze tekeningen zijn bewaard gebleven. Enkel te bewonderen in tijdschriften waarin ze werden gepubliceerd.
Zijn talent als tekenaar zal hem na 1933 nog enkel dienen om den brode. Hij tekent dan voor tijdschriften en kranten zoals bv. De Koekoek, Vooruit, bios of voor allen. Maar dan tekent hij in opdracht en is dus niet meer zelf aan het woord!
Er is nog zoveel te vertellen over het werk van FVDB, maar dat zal voor een andere keer zijn. Ik krijg bezoek van één van mijn kleinkinderen en dat gaat voor alles.

“Ah dag Lientje! Fijn dat je mij eens een bezoekje brengt.”
“Ja bompa, maar wat is het probleem?”  
“Oh ja, je kwam om mijn PC te herstellen.”   Ik was het al bijna vergeten. Lien keek raar op. Zij heeft altijd al gedacht: geef den bompa zijne computer en laat hem maar gerust!
Niet alleen de computer, ook kunst kan verslavend zijn heeft ze eruit geleerd.

Bompa Jos