De Putin doctrine
Derk Jan Eppink // wo, 30. apr 2014

Vorige maand was ik in het Amerikaans congres om toelichting te geven over de toestand in Oekraïne. De toehoorders waren Republikeinse congresleden en hun medewerkers. Plotseling nam de Republikeinse afgevaardigde Dana Rohrabacher, ex-medewerker van president Reagan, het woord: ‘Waarom toch al die kritiek op Putin‘, zei hij. ‘Putin is onze bondgenoot in de strijd tegen de politieke islam’. Daarna beende hij weg, het gezelschap in heftige discussies achterlatend. De verwarring in conservatief Amerika was al gegroeid nadat columnist Pat Buchanan (ex-medewerker van de presidenten Nixon, Ford en Reagan) eind vorig jaar schreef: ‘In de cultuurstrijd voor de toekomst van de mensheid is Putin misschien wel één van ons’.

Ook in Europa valt begrip voor Putin op. Begin deze maand stuurde een groep van 200 Duitse intellectuelen een publieke steunbetuiging aan Putin. Zij leggen alle schuld voor de spanningen om Oekraïne bij de VS, geleid door de ooit in Berlijn bejubelde president Obama. Drie Duitse ex-bondskanseliers (Schröder, Schmidt en Kohl) uitten hun begrip voor de annexatie van de Krim. Een meerderheid van de Duitse bevolking vindt dat Duitsland niet aan de zijde van het Westen moet staan, maar tussen het Westen en Rusland. De Britse euroscepticus Nigel Farage uitte zijn bewondering voor Putin en Marine Le Pen, leidster van het Franse Nationaal Front, bezocht in Moskou de voorzitter van het Russisch parlement. Ook andere uiterst rechtse bondgenoten van de PVV in Europa, zoals de Oostenrijkse FPÖ en de Italiaanse Lega Nord, bewonderen Putin.

De bron van deze steunbetuigingen is de Putin-doctrine die tot doel heeft de Russische status van grote mogendheid te herstellen en die tegelijk wordt geflankeerd door politieke, sociaal en culturele thema’s die ook in Europa en de VS deel zijn van het publieke debat.

Waar bestaat de Putin-doctrine uit?

1. Het fundamentele element is nationalisme, nationale identiteit en wat in het Russisch heet ‘derschavnost’: de identiteit van een grote mogendheid. De Russen hebben geen heimwee naar het communisme, maar wel naar Rusland als gerespecteerde mogendheid in de wereld. Na de val van de Sovjet-Unie heeft het Westen Rusland bejegend als een falende natie. Dat sloeg diepe psychologische wonden. De annexatie van de Krim was een eerste stap naar ‘derschavnost’. Moskou eigent zich het recht toe te spelen volgens de eigen regels – zoals in de ogen van veel Russen – een grote mogendheid betaamt. Europese nationalisten bewonderen dit streven naar nationale identiteit.

2. Voor Putin is staatskapitalisme de heersende economische opvatting want de staat is de hoeder van de Russische natie en staatsmonopolies, waaronder het gasbedrijf Gazprom, zijn de economische arm van Moskou. Dus geen vrije markt of ‘neoliberale filosofieën’. Gazprom is bezig een akkoord te sluiten met Chinese energiebedrijven en Putin bezoekt naar verwachting China volgende maand om de deal te tekenen. Dat is het staatskapitalisme waarvan zowel Europees uiterst rechts als uiterst links droomt.

3. Sociaal conservatisme is de culturele leidraad van Putin’s politiek. Hij bepleit ‘gezinswaarden’ en keert zich heftig tegen homoseksualiteit en alles dat afwijkt van het traditionele huwelijk. Dat ontlokte Buchanan tot de conclusie: ‘Putin is one of us’. Het Kremlin schildert het Westen af als decadent en werpt zichzelf op als beschermer van de ‘traditionele waarden’.

4. De Russische weg naar ‘derschavnost’ wordt gevoed door antiwesterse retoriek, waarbij Moskou zich manifesteert als tegenhanger van de VS. De burgeroorlog in Syrië werd een vuurproef die Putin won omdat het westen besluiteloos en zwak was. In Moskou wordt vooral de filosoof Alexander Dugin gezien als grondlegger van de Putin-doctrine en hij wordt daarom wel eens de ‘Rasputin van Putin’ genoemd.

De impact van de Putin-doctrine gaat verder dan verwarring bij Amerikaanse conservatieven en steun uit Europa, Duitsland voorop. Deze doctrine kan de huidige basisstructuur van de internationale politiek omgooien. De schrijver Francis Fukuyama kondigde begin jaren negentig het ‘einde van de geschiedenis’ aan: de liberale democratie had definitief gewonnen. De werelddiplomatie richtte zich sindsdien op ‘global governance’ met internationale conferenties over vrede, armoede en klimaat. Putin daagt ‘westerse dominantie’ uit en kan steun verwachten uit China, India, Iran en Afrika. Tegenover de westerse cultuur plaatst Putin zijn politiek-culturele tegencultuur. Deze nieuwe ideologische tegenstelling verergert nodeloos elk lokaal of regionaal conflict zoals nu in Syrië en Oekraïne.

De geschiedenis gaat gewoon door.
http://djeppink.eu/nl/blog/de-putin-doctrine

Enkele actuele video’s over oorzaak en gevolg van de situatie in Oekraïne:

Geautomatiseerde vertaling ondertiteling via rechthoekje onderaan.