Europese Unie: Merkel-Schulz, de nieuwe motor van Europa?
De Duitse bondskanselier lijkt van de hervorming van de EU haar voornaamste politieke ambitie te hebben gemaakt. Aangezien haar koers een sociaaldemocratische tintje heeft, is de sociaaldemocraat Martin Schulz, de voorzitter van het Europees parlement, de uitverkoren bondgenoot om deze te verwezenlijken.
Merkel is vastbesloten zich in haar derde ambtsperiode te ontwikkelen tot een Europese kanselier. Bij de jongste Bondsdagverkiezingen hebben de Duitse kiezers haar meer stemmen gegeven dan ooit tevoren, zij geldt als “de belangrijkste politica van het continent” (The Economist) en zij zal spoedig een nieuwe regering vormen met de op één na grootste partij van Duitsland, de SPD. Een gunstige uitgangspositie, daarvan is Merkel overtuigd, om het project te voltooien dat haar politieke testament moet worden: de hervorming van de Europese Unie.
Ongeliefde voorzitter
Het gevaar dat de gemeenschappelijke munt snel uiteenvalt is weliswaar voorlopig bezworen en ook de conjunctuur van de eurozone vertoont voor het eerst sinds lange tijd weer tekenen van leven. Maar Merkel weet dat de crisis op ieder moment weer kan opvlammen. Van Frankrijk tot en met Italië zitten eurosceptische partijen in de lift, in veel schuldenlanden blijven de hervormingen steken, de banken aarzelen met kredieten.
De bondskanselier bereidt derhalve een wil hij, als hij genoeg stemmen weet te verzamelen, een gooi doen naar de post van voorzitter van de Europese Commissie. Merkel zou dan eindelijk verlost zijn van de ooit door haar beschermde, maar inmiddels ongeliefde huidige voorzitter José Manuel Barroso. Tegelijkertijd zou zij samen met Schulz hervormingen ter bevordering van de groei en de concurrentiekracht op gang kunnen brengen.
Sterkere muntunie
Het programma van de nieuwe Berlijnse regering laat zich makkelijk raden: geen euro-obligaties, maar meer geld voor groeiprogramma’s en extra controlebevoegdheden voor Brussel. Om de nieuwe koers er doorheen te krijgen, heeft Merkel, die in eigen kring vaak ‘Mutti’ wordt genoemd, europarlementsvoorzitter Schulz tot nieuwe lieveling uitverkoren. De SPD-politicus zegt in het openbaar weliswaar: “Angela Merkel is niet mijn beste vriendin”, maar als de microfoons uitstaan, spreken beiden vol achting over elkaar.
Schulz treft de bondskanselier regelmatig in Berlijn, ze wisselen sms’jes uit en smeden compromissen, onlangs nog rond de aanvullende begroting voor de EU. Beiden zijn ertegen alles op EU-niveau te regelen, en ook over de weg naar een sterkere munt- en economische unie zijn ze het over het algemeen eens.
Belangrijk bindmiddel
Schulz zou voor de grote coalitie met de sociaaldemocraten een belangrijk bindmiddel zijn. Hij is goed bevriend met SPD-leider Sigmar Gabriel, maar ook in Europa kan Merkel hem goed gebruiken. De verkiezingen voor het Europees Parlement van volgend jaar zullen de eerste zijn die volgens de voorwaarden uit het Verdrag van Lissabon worden gehouden. Als gevolg daarvan moet door de 28 regeringsleiders van de lidstaten rekening worden gehouden met de uitslag van die verkiezingen bij de benoeming van de voorzitter van de Europese Commissie.
De 57-jarige Schulz heeft goede kansen op de post, want hij heeft in het verleden ijverig bondgenoten verzameld. In het Europees Parlement en in de Europese Raad kan hij op brede steun rekenen, ook buiten de gelederen van zijn eigen sociaaldemocratische partijenfamilie. Merkel weet dat, en zij zou goed met Schulz als Commissievoorzitter kunnen leven, niet in de laatste plaats omdat de SPD-politicus het vertrouwen geniet van de Franse president François Hollande. Zo zou de sputterende Duits-Franse motor weer aan de praat kunnen worden gebracht.
Onnodige tegenstellingen
Merkel heeft slechts één probleem: als CDU-voorzitster kan zij de SPD-man Schulz niet openlijk ondersteunen. In de Europese verkiezingsstrijd zullen de beide toekomstige coalitiepartners CDU en SPD gescheiden optreden. Toch zal Merkel haar best doen geen onnodige tegenstellingen met de sociaaldemocraten te creëren. Afgelopen donderdag kwamen de leiders van de conservatieve Europese Volkspartij bijeen om over de aanstaande Europese verkiezingen te vergaderen.
Velen pleitten ervoor een eigen conservatieve kandidaat voor het Commissievoorzitterschap tegen Schulz in stelling te brengen. Merkel uitte daar samen met president Herman Van Rompuy van de Europese Raad grote bedenkingen tegen. Zij wil de mogelijkheid openhouden om na de verkiezingen voor een andere kandidaat te kiezen – wellicht zelfs voor de SPD-er Schulz.
Der Spiegel, vertaling Menno Grootveld