… en deze status wil behouden

Een terugblik: 80 jaar geleden legden Franklin D. Roosevelt en Winston Churchill hun ideeënlijstje bij elkaar. Met als uiteindelijk resultaat de VN.

De naïeve veronderstelling dat de mensheid een voor eeuwig-en-altijd-durende vrede zou kunnen realiseren is oud. Met als concrete bijdrage om oorlogen uit te wissen, of te vermijden, de Vresdesconferenties van Den Haag dd. 1899 en 1907. Met zijn 14 puntenprogramma van januari 1918 wil de Amerikaanse president Woodrow Wilson niet alleen het door de wereldoorlog dooreengeschudde Europa tot de orde roepen, maar hij had hierbij bovendien een globale visie en droomde over een “wereldomvattende maatschappij der naties”. Sindsdien wordt Wilson graag vermeld als “stichter van een volkerenbond”, die uiteindelijk in januari 1920 opgericht werd.

Met WOII in het achterhoofd, heeft de volkerenbond, die uiteindelijk tot april 1946 bestond, aan het streven, een vreedzame oplossing van conflicten, niet voldaan. De tegenovergestelde belangen lieten zich niet door een vredesverlangen temperen. Het Duitse Rijk nam in oktober 1933 ontslag, de Sovjetunie werd in 1939 uitgesloten en de VSA… die waren zelfs nooit lid van de vredesclub.

80 jaar geleden, op 14 augustus 1941, werd het Atlantisch Handvest (Atlantic Charter) boven de doopvont gehouden, met o.a. deze nobele wensenlijst:

• Amerika en Groot-Brittannië streven niet naar territoriale uitbreidingen;
• waarbij territoriale aanpassingen moesten worden goedgekeurd door alle betrokken partijen;
• elk volk heeft zelfbeschikkingsrecht;
• de handelsbelemmeringen moesten worden verlaagd of weggenomen;
• economische ondersteuning aan alle staten;
• na de vernietiging van het nazisme, moest er vrede zijn, vrijheid van bewegen en vrijheid tegen haat en agressie;
• vrije toegang tot de wereldzeeën
• ontwapening van agressorlanden.

Het Atlantisch Handvest geldt sindsdien als fundament voor de stichting van de VN na WOII, met als iniatiefnemers het V.K. (Winston Churchill) en de VSA (Frankln D. Roosevelt). Na de Duitse aanval op de S.U. (22.6.1941) werd de actiedruk versterkt. Geen twee weken daarvoor hadden de vertegenwoordigers van G.B. en de Gemenebest-lidstaten met exiel-regeringen van France Libre in Londen het akkoord ondertekend. Dit telde als eerste gezamenlijke doelstelling van WOII-bondgenoten. O.a. werd daarin gestipuleerd dat “de bereidschap van vrije volkeren tot samenwerking in een door agressie bedreigde bevrijde wereld” als énige basis voor een blijvende vrede gold.

Churchill en Roosevelt ontmoetten elkaar – onder de grootste geheimhouding – van 9 tot 12 augustus 1941. Ze kwamen samen tot een akkoord over het Atlantisch Manifest op de Britse “Prince of Wales”, voor anker bij het Canadese eiland Newfoundland.
Als inleiding benadrukten beide staatslui hun intenties, nl. “een betere toekomst voor de wereld”. In acht punten werd meer duidelijkheid gegeven.

1. Zo verklaarden zij dat hun staten “geen uitbreiding” nastreefden
2. wensten zij “geen territoriale veranderingen die niet vrij geuit werden door de resp. volkeren”
3. oreerden zij dat het “het recht van alle volkeren is een regeringsvorm te kiezen, waaronder zij willen leven” en daar waar de regering “met geweld afgedwongen werd”, deze te herstellen.
4. werd het goede voornemen geuit dat “in de toekomst alle staten toegang tot handel en de grondstoffen der wereld zouden (moeten) hebben”
5. uitbreiding van punt 4: dat de “zo dicht mogelijke samenwerking van alle naties op economisch gebied gewenst wordt”
6. drukten Roosevelt en Churchill de hoop uit “na de definitieve vernieting van de nazi-tirannie… op een vrede die alle naties de mogelijkheid biedt, binnen de eigen grenzen veilig te leven”.
7. uitbreiding van punt 6: deze vrede moet het mogelijk maken “ongehinderd de zeeën en oceanen te doorkruisen”.
8. en afsluitend punt: beide heren “geloven dat alle naties der wereld ertoe zullen overgaan van geweld af te zien”.

Daar de vredesduif nog niet op haar trektocht rondom de wereldbol kon vertrekken zolang oorlogsmateriaal “door naties ingezet wordt buiten de eigen grenzen”, vinden de ondertekenaars het onontbeerlijk “deze naties te ontwapenen tot een omvattend en blijvend systeem der algemene veiligheid op poten gezet wordt”. En vinden dat alle steun moet geboden worden aan elke stap “die ertoe leidt vredelievende volkeren te ontlasten van de neerdrukkende last der bewapening”.

Het Atlantisch Manifest wordt een definitief keerpunt in de Amerikaanse buitenlandse politiek beschouwd, die daarvoor op neutraliteit prat ging. Een keerwending werd nochtans al in februari 1941 genoteerd met de Lend-Lease Act (leen- en pachtwet), waarmee Amerikaanse wapenleveringen aan oorlogstegenstanders der asmogendheden mogelijk gemaakt. In december 1941 namen de VSA uiteindelijk zelf deel aan de oorlog.

Maar het allerbelangrijkste is het Atlantisch Manifest als startsein van de wereldwijde politieke leidingsrol der VSA.

De Sovjeunie, France Libre en negen Europese exiel-regeringen tekenden de akkoorden op 24 september 1941. De ‘Declaration by United Nations’ werd op 1 januari 1942 in Washington getekend, ook door China.

Het aanvaarden van de basisprincipes van het manifest waren geldig in zover dat ze niet in tegenstrijd waren met de eigenbelangen der ondertekenaars. Zo had Churchill van in het begin duidelijk gemaakt dat het Atlantisch Manifest niet kon ingeroepen worden bij de belangen van het Gemenebest. Ook de Sovjetunie oordeelde later naar eigen goeddunken. Polen wou de aanspraak op Danzig, Oost-Pruisen en Opper-Schlesien niet opgeven, evenmin Tsjecho-Slovakije op Sudentenland.

Desondanks bleef men hameren op een alomvattend internationaal akkoord. Als tussenstadia op weg naar de VN: de Moskou conferentie van 1942, de Dumbarton Oaks confererentie van 1944 (met deelname van China) en de Jalta conferentie van februari 1945 waarbij Churchill, Roosevelt en Stalin de koek verdeelden.

Het Charter der VN trad uiteindelijk op 24 oktober 1945 in werking.
Verwijzend naar de initiële vrome wensenlijst bovenaan opgesomd zal u intussen het verschil tussen een droomwereld en de werkelijkheid wel bekend zijn.

https://en.wikipedia.org/wiki/Foreign_interventions_by_the_United_States

https://www.statista.com/chart/22902/number-of-people-displaced-by-war-on-terror/