TeKoS-medewerker Francis van den Eynde, die zich al sinds jaren inzet voor het idee van het Europa der volkeren, was tijdens zijn lange parlementaire carrière niet alleen lid van de Commissie Buitenlandse zaken maar werd ook in die hoedanigheid door de Kamer naar de parlementaire assemblee van de OVSE (Organisatie Voor Veiligheid en Samenwerking In Europa) afgevaardigd. In opdracht van deze laatste werd hij regelmatig als verkiezingswaarnemer uitgestuurd. Het vaakst gebeurde dit in Georgië en Oekraïne. Wat hem onder meer in de gelegenheid stelde zowel de roze- als de oranjerevolutie van dicht bij mee te maken. OVSE waarnemers wonen niet alleen de kiesverrichtingen zelf bij maar worden, in de dagen die deze vooraf gaan, uitgenodigd op ontmoetingen met de voornaamste politieke leiders en de belangrijkste politieke journalisten van het land waar ze worden ingezet. Er wordt hen telkens een uitgebreid en zeer gedetailleerd dossier ter beschikking gesteld en ze worden last but not least ter plekke begeleid door zogenaamde L.T.O.s (long term observers). Mensen die al drie maanden voor de verkiezingen ter plekke zijn om er onder meer na te gaan hoe deze worden voorbereid en of al de partijen over dezelfde mogelijkheden kunnen beschikken. Desgevallend vertellen die dan aan de eigenlijke waarnemers waaraan in de stem en/of telbureaus speciale aandacht moet worden besteed. Met andere woorden, de waarnemers van de OVSE worden zeer degelijk opgeleid en beschikken over veel informatie. Francis leek ons dus de geschikte man was om eventjes aan de tand te voelen over wat nu in Oekraïne aan de gang is.
TeKoS: Wat moeten we van het huidige Rusland denken?
Francis Van den Eynde: Rusland is een grote en machtige natie en dient als zodanig erkend en gerespecteerd te worden. Dit is eigenlijk in het belang van gans Europa. Enerzijds omdat Rusland een behoorlijk stuk van ons continent vertegenwoordigt en anderzijds omdat Europa mijn inziens bij een multipolaire wereld heel wat te winnen heeft. Nogal wiedes dat dit bij de Amerikanen niet echt in de smaak valt. Na het beëindigen van de Koude Oorlog meende ze immers dat zij voortaan in gans de wereld de lakens zouden gaan uitdelen. Ze ondervonden echter zeer snel dat dit een illusie was. Vandaar dat ze steeds weer proberen die koude oorlog verder te zetten en aangezien ze daarvoor een vijandsbeeld van formaat nodig hebben, willen ze voortdurend Rusland provoceren en uitdagen. Denk aan de raketten tegen Iran die ze systematisch rond … Rusland wilden gaan opstellen. Europa mag aan die spelletjes zeker niet mee doen. De Russen zijn echter wel in hetzelfde imperialistisch bedje ziek als pakweg de Fransen of de Britten. Ze kunnen onmogelijk begrijpen dat er volkeren zijn die liever hun eigen identiteit behouden en de kans om bij door hen bestuurd te worden, zo maar laten liggen. Deze opvatting blijkt als een rode draad in de geschiedenis van Rusland aanwezig, ongeacht welk regime het daar ook voor het zeggen heeft. Het is dan niet zo verbazend dat een onderzoek onlangs uitwees dat heel wat Russen nog steeds met Stalin dwepen. Rusland was immers nooit zo groot als onder zijn bewind. Hier komt nog bij dat Rusland al eeuwen lang aan een soort paranoia leidt. Het voelt zich steeds ingesloten en bedreigd. Vandaar die drang om steeds meer grondgebied in te lijven zeker als dat voor een betere toegang tot ijsvrije zeeën kan zorgen, wat in de Krim het geval is. Europa moet zich ook hier tegen verzetten. Rusland heeft recht op zijn grondgebied, zijn volledig grondgebied maar dat moet volstaan. Dat Moskou een militaire basis aan de Zwarte Zee wil, is begrijpelijk en zelfs billijk maar de annexatie van Oekraïne of van een stuk van dat land is dat niet.
TeKoS: Quid met de Europese houding tegenover wat in de Krim aan de hand is?
Francis Van den Eynde: Die is bijzonder hypocriet. Europa beweert met veel poeha dat het het heilig recht op onafhankelijkheid van Oekraïne wil vrijwaren maar weigert dit recht aan de Schotten, en de Catalanen. Verder gedraagt het zich als een papieren tijger. Veel dreigen maar nooit iets concreet ondernemen. Guy Verhofstadt is er bovendien met zijn kort ‘oostfront’ optreden in geslaagd Europa belachelijker te maken als het al was. In Kiev grote woorden uitspreken maar verdwijnen en niets meer van zich laten horen als de zaken echt ernstig worden.
TeKoS: Wat te denken van het referendum op de Krim en van de uitslag ervan?
Francis Van den Eynde: Dit was in het beste geval slechts een parodie van een referendum. Hoe zou een eerlijke volksraadpleging in de schaduw van de bajonetten van het Russisch leger kunnen plaats vinden? Op de stembiljetten was trouwens uitsluitend de keuze tussen ‘ja voor de aansluiting’ bij Rusland of ‘ja’ voor een light versie van die optie voorzien. Neen stemmen kon gewoon niet. Verbazend is dat de inrichters voor hun stalinistische score zelfs geen rekening gehouden hebben met de demografische samenstelling van de bevolking van het schiereiland, die voor ongeveer 60% uit Russen bestaat maar ook voor 40% uit Oekraïners en Krim Tataren, die zeker geen voorstanders van de anschluss bij Rusland zijn.
TeKoS: Bestaat er zoiets als een Oekraïense nationaliteit?
Francis Van den Eynde: De Russen beweren uiteraard van niet en dit met als argument dat de wieg van de Russische natie in Kiev stond. Dit klopt maar ze vergeten er vaak bij te vertellen dat die wieg een Vikinginitiatief was. In die mate zelf dat de naam Russen uit het Oud Noors komt (met als betekenis: roeiers). Dat Russisch natiegevoel is zich daarna meer en meer naar het noordwesten (Moskou) gaan verplaatsen terwijl rond Kiev een Oekraïense identiteit groeide Er kwamen meer en meer verschillen te voorschijn. Zo ontstond een Oekraïense taal die net zoals het Pools en het Slowaaks als West-Slavisch moet worden beschouwd. Het Russisch is dan weer eerder Oost-Slavisch. Het is echter zo dat een deel van Oekraïne steeds Russisch sprekend is geweest en dat zowel de tsaren als de sovjets er bovendien een stevige politiek van Russificatie gevoerd hebben. Er waren ook godsdienstverschillen. Rusland is stevig orthodox maar West-Oekraïne is Grieks katholiek terwijl het oosten van het land orthodox is maar afhangt van het patriarchaat van Kiev dat niet echt in goede verstandhouding leeft met dat van Moskou. Dat er een Oekraïense nationaliteit bestaat, werd tot voor kort door niemand in twijfel getrokken, zelfs niet door Lenin. Toen hij namelijk de macht greep, verkondigde hij de onafhankelijkheid van alle volkeren die deel uitmaakten van het Rusland van de tsaren, en dit conform de bolsjewistische ideologie, die het zelfbeschikkingsrecht hoog in het vaandel droeg. Oekraïne was daarbij. Twee jaar later had hij hier al spijt van en liet hij door het Rode Leger al die gebieden opnieuw bezetten. Maar wat hier ook van zij, de eerste leider van de Sovjet Unie had hiermee het bestaan van een Oekraïense entiteit erkend.
TeKoS: Is er een oplossing voor het conflict in en rond Oekraïne?
Francis Van den Eynde: Neen, de Russen kennende zullen zij er zeker niet aan denken iets toe te geven op wat ze nu ingenomen hebben. Dit brengt met zich mee dat het nog vrije Oekraïne met angst zit te wachten op wat er staat te gebeuren. Dit geldt ook voor de andere buren van Rusland. Terecht wordt gevreesd dat Moskou voorwendsels zal zoeken en vinden om nog andere delen van het vroeger Sovjetimperium terug in te palmen. Geen aangenaam perspectief voor die naties die geen al te aangename herinneringen aan de vroegere Russische bezetting hebben overgehouden. Europa zou een twee-sporenpolitiek moeten volgen. Enerzijds vriendschappelijke banden met Rusland ontwikkelen zodat het land zich niet omsingeld voelt en anderzijds voldoende macht uitbouwen om de Russische imperialistische neigingen in te tomen. Maar het huidig Europees bewind is daar zeker niet toe in staat.
Ik ben soms jaloers op de Russen.”
Artikel opgenomen in de Nieuwsbrief 81 van Deltastichting, maart 2014.