… maar niet zijn streken

Erdogan heeft zijn megalomane droom van een neo-Ottomaans Rijk, waar geen plaats is voor andere religies dan de bejubelde islam, lang niet opgegeven. Noord-Cyprus schijnt voor eeuwig en altijd bezet te blijven en Noord-Syrië gaat dezelfde kant op.

Herdenking in Yerevan van de Armeense genocide gisteravond:

Jan Huybrechts schreef er deze terugblik over:

Op 24 april 1915 – vandaag dag op dag 106 jaar geleden – gingen de Ottomaanse autoriteiten over tot de aanhouding van een 250-tal leidende figuren en intellectuelen uit de Armeense gemeenschap in Istanbul. Deze golf van arrestaties was het begin van een systematische vervolgingspolitiek van de Armeense minderheid in het Ottomaanse Rijk die al snel de kenmerken van een genocide kreeg.

Het ooit zo machtige Ottomaanse Rijk was in 1915 nog slechts een schaduw van wat het ooit geweest was. Dit imperium, dat zich op zijn hoogtepunt, in de 16e en 17e eeuw uitstrekte van Noord-Afrika over het Arabisch schiereiland, het Midden-Oosten en Anatolië, tot ver over de Balkan tot in Centraal-Europa, had in de 18e en 19e eeuw een steeds verdergaand en steeds sneller verlopend machtsverlies geleden. Het vermolmde en corrupte machtsapparaat was niet langer opgewassen tegen de vele uitdagingen waarmee het werd geconfronteerd.

Extern was er de toenemende en niet aflatende druk van oude rivalen zoals het Russische tsarenrijk en de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie en later ook van de snel opkomende westerse koloniale grootmachten als Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland. Intern was er de groeiende onrust, die nog werd aangewakkerd door incompetentie.

Vanaf de 19e eeuw hadden de Ottomanen af te rekenen met opstandige bewegingen van hoofdzakelijk christelijke bevolkingsgroepen die er, vaak met steun van buitenaf, keer op keer in slaagden – zij het meestal niet zonder bloedige strijd – eigen, onafhankelijke staten te vestigen binnen de grenzen van het oude imperium. Denken we in dit verband onder meer aan Griekenland, Servië, Bulgarije en Roemenië.. Door deze dubbele dynamiek van desintegratie, verval en prestigeverlies kalfde het Ottomaanse rijk territoriaal steeds verder af en slonken de Ottomaanse macht en invloed in de wereld zienderogen.

Op het einde van oktober 1914 was ook het aan Duitsland gelieerde Ottomaanse rijk meegesleurd in de Grote Oorlog en leefde het in conflict met de ‘Sainte Alliance’ het bondgenootschap van Rusland, Engeland en Frankrijk. Vanuit militair oogpunt was het Ottomaanse rijk al vrijwel meteen ernstig in de problemen geraakt. In het zuiden van het hedendaagse Irak – toen nog een Ottomaanse provincie – was al in november 1914 een uit India afkomstig Brits expeditielegertje aanbeland dat de mondingen van de Tigris en de Eufraat bezette en optrok naar Basra.

Een Ottomaans-Duitse campagne die vanuit de Ottomaanse provincie Palestina tegen het door de Britten bezette Suez-Kanaal was gericht liep uit op een compleet fiasco. Een andere campagne in het noordoosten van Anatolië, met de bedoeling om vanuit Transkaukasië Rusland binnen te dringen, liep in de winterse bergen tussen Ottomaans- en Russisch Armenië eveneens uit op een enorme mislukking: van het 120.000 man tellende invasieleger onder bevel van generaal Enver ging in januari 1915, in minder dan één week 80.000 ma verloren door een combinatie van moordende omstandigheden en de tegenaanvallen van Russisch-Armeense troepen…

Het is heel goed mogelijk dat dit laatste feit mee aan de grondslag lag voor de plannen die uiteindelijk zouden leiden tot de volkerenmoord op de Armeniërs. Het triumviraat dat in die dagen het bewind voerde in het belaagde Rijk bestond uit Talaat Pasja, de minister van Binnenlandse Zaken, Generaal Enver Pasja, de minister van Oorlog en generaal Djemal Pasja, minister van Marine en gouverneur-generaal van de provincie Syrië. Zij behoorden tot de kopstukken van de politieke beweging ‘Itthiad ve Terakki’, die in het Westen bekend werd als de ‘Jong-Turkse Beweging‘.

Deze Turks-nationalistisch geïnspireerde beweging had in 1908 niet alleen een einde gemaakt aan het autocratische bewind van sultan Abdul Hamid, maar droomde ook luidop van een groot, aaneengesloten Turks Rijk dat zich uitstrekte van de Balkan tot ver in Centraal-Azië, waarin alle Turkssprekende volkeren verenigd zouden zijn.

In dit geopolitieke concept was er niet langer plaats voor Armeniërs of andere niet-Turkse bevolkingsgroepen. Er bestond bij de Jonge Turken een diepgeworteld wantrouwen tegen de christelijke Armeniërs. Een gemeenschap die vanaf het laatste kwart van de 19e eeuw een opmerkelijke culturele en economische renaissance doormaakte die afgunstig door Istanbul werd gevolgd.

Het feit dat aartsvijand Rusland bij herhaling de ‘bevrijding’ van Armenië als oorlogsdoel had vooropgesteld en een lokale opstand in Van waarbij Armeniërs betrokken waren geweest, waren wellicht de spreekwoordelijke druppels die de al even spreekwoordelijke emmer deden overlopen…

Nog voor er werd overgegaan tot de massale deportatie van de Armeniërs naar Syrië, werd er eerst korte metten gemaakt met het meest weerbare deel van de Armeniërs. In februari en maart 1915 werden de naar schatting 150 à 200.000 Armeense officieren, onderofficieren en soldaten die in het Ottomaanse leger dienden ontwapend en in zogenaamde ‘arbeidersbataljons’ geplaatst. De levensomstandigheden in deze eenheden waren verschrikkelijk. De mannen werden ingezet bij zware dwangarbeid en gedecimeerd door honger, mishandelingen en -later- executies door Ottomaanse legereenheden en Koerdische hulptroepen.

Op 24 april werden, zoals gezegd, in een zorgvuldig voorbereide actie 250 leidende figuren – politici, journalisten, academici en zakenlui- opgepakt, per trein gedeporteerd en kort daarop vrijwel allemaal vermoord. Daarom geldt 24 april wereldwijd als herdenkingsdag voor de Armeense genocide. Door deze arrestaties was de Armeens gemeenschap niet alleen van haar leiders beroofd maar smoorde men ook eventueel verzet in de kiem. Men kon zonder veel problemen overgaan tot de ontruiming van de Armeense leefgemeenschappen, het in beslag nemen en plunderen van hun eigendommen en de deportaties. Bijeengedreven door Turkse gendarmes en troepen werden ze meestal te voet, soms per trein, op transport gestuurd naar de Zuid-Ottomaanse provincies (het huidige Syrië en Irak).

Naar schatting werden tussen de 1,2 en 1,5 miljoen Armeniërs op deze wijze bijeen gedreven en systematisch gedeporteerd van wie, naar alle waarschijnlijkheid, driekwart het door ziekte, uitputting, uithongering en terechtstellingen het niet hebben overleefd… Een gitzwarte pagina uit het Grote Geschiedenisboek die niet zomaar mag worden vergeten…

Syrië heeft duizenden gevluchte Armeniërs opgevangen. Wie had kunnen denken dat zij opnieuw – met de opkomst van ISIS – het slachtoffer zouden worden?

Kevork Almassian, die wij regelmatig aan het woord laten, is een Syriër, nazaat van een gevlucht Armeens gezin. Hij geeft ons zijn kijk op de voorbije gebeurtenissen:

https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Syria

P.S. We schreven herhaaldelijk over de grensoverschrijdende ambities van Turkije – onder de titel “Het Neo-Ottomaanse Rijk” (1 – 5) Ook nu merken we dat de censuurduivel verschillende begeleidende video’s heeft doen verdwijnen.