AANDUIDEN COMMISSIEVOORZITTER WORDT AFGANG VOOR EU

De Frygische koning Midas had de kracht om alles wat hij aanraakte in goud te veranderen. De Europese Unie daarentegen lijkt met een omgekeerde kracht behept te zijn: alles wat ze onderneemt, mislukt.

De twee basispijlers van de EU – de gemeenschappelijke munt en het vrije verkeer van personen – staan op z’n zachtst gezegd onder druk. De onderhandelingen over de toetreding van Turkije draaien uit op de ene vernedering na de andere. Over het gemeenschappelijk buitenlands beleid hoeven we het eigenlijk niet eens te hebben; de houding van de EU met betrekking tot Oekraïne zegt genoeg.

Nochtans zou dat buitenlands beleid dankzij het Verdrag van Lissabon een enorme impuls krijgen, nu de Hoog Vertegenwoordiger (een soort superminister van Buitenlandse Zaken) zowel ondervoorzitter van de Commissie als van de Raad zou worden. De Amerikaanse president zou, naar de woorden van Henry Kissinger, eindelijk weten welk nummer hij moet draaien om met ‘Europa‘ te spreken. Daar kwam niets van terecht, want naast de Hoog Vertegenwoordiger, de fletse Catherine Ashton, voeren ook de voorzitters van de Commissie en de Raad hun eigen beleid. Om nog te zwijgen van de lidstaten.

Zelfs wanneer de Europese Unie – met het oog op Europese verkiezingen – pogingen onderneemt om haar populariteit op te krikken, loopt het fout. Neem de debatten over het voorzitterschap van de Europese Commissie. Het Verdrag van Lissabon bepaalt dat het Europees Parlement een niet nader omschreven ‘rol’ moet spelen in het aanduiden van de Commissievoorzitter, en daar wordt nu zwaar op ingezet.

Jean-Claude Juncker

De traditionele fracties hebben met veel show hun kandidaten voor het Commissievoorzitterschap aangeduid, alsof het over presidentiële voorverkiezingen zoals in de VS gaat. En zo schuimt de EVP-kandidaat, de Luxemburger Jean-Claude Juncker, momenteel de Europese Unie af met een heuse ‘Juncker for President’-bus…Men is er stellig van overtuigd dat dit allemaal een enorme dynamiek zal teweegbrengen, dat de burgers massaal naar de stembus zullen trekken. Dat de kiezers van Ierland tot Roemenië, van Spanje tot Finland storm zullen lopen voor …

Voor wat? Het charisma van Jean-Claude Juncker? De luisterbereidheid van Martin Schulz? De redelijkheid van Guy Verhofstadt?

Klik voor vergroting Studio Rony

Ondertussen vond op de Franse televisie een eerste debat plaats tussen de christendemocratische en socialistische kandidaten, Juncker en Schulz. Het was een buitengewoon slaapwekkende vertoning, aangezien beide heren over zowat alles akkoord gingen. Was Guy Verhofstadt namens de liberalen ook aanwezig geweest, dan waren ze met z’n drieën om elkaar gelijk te geven. Het EU-federalisme is vooral een zaak van pensée unique.
Wellicht heeft het voor een deel met zelfoverschatting te maken, maar de belangrijkste verklaring voor het fiasco dat zich aftekent is dat al deze heren elke voeling met de realiteit van de echte wereld kwijt zijn.
Diep in hun onderbewustzijn schijnen sommigen dat wel te beseffen, vandaar dat er enkele weken voor de verkiezingen plots (af en toe) kritisch lijkende zinnetjes worden uitgesproken, zoals dat spin doctor-zinnetje dat de EU groot in grote dingen moet zijn, en klein in kleine dingen. Een week of twee nadat Barroso voor het eerst die oneliner gebruikte, werd bekend gemaakt dat de Commissie werkte aan EU-reglementering over… spoelbakken van toiletten.

• Katers

Een eerste kater komt er op 26 mei, wanneer alle stemmen voor de Europese verkiezingen zullen geteld zijn en duidelijk zal blijken hoe sterk de eurokritische partijen zijn vooruit gegaan.
Een tweede kater zal volgen wanneer de lidstaten zich buigen over het voorzitterschap van de Europese Commissie. Het invullen van die functie is en blijft in de eerste plaats een bevoegdheid van de lidstaten, ondanks de ‘rol’ van het Europees Parlement die er in de praktijk zal op neerkomen dat het parlement moet goedkeuren wat de lidstaten beslissen.
De lidstaten zullen in de praktijk niet anders kunnen dan een Commissievoorzitter aanduiden die behoort tot de strekking die het sterkst vertegenwoordigd is in het Europees Parlement, maar daar houdt het waarschijnlijk ook op. Wie op een veto van een lidstaat botst, en zeker een belangrijke lidstaat, mag het vergeten.

• Überfederalisten

De kandidaten van de huidige drie grootste fracties zijn stuk voor stuk problematisch. Juncker moest als eerste minister aftreden omwille van een afluisterschandaal en heeft een ‘persoonlijk probleem’.

Schulz kampt met zijn zeer autoritair imago.

Verhofstadt is een klapwiekende karikatuur van zichzelf geworden.

Inhoudelijk zijn de heren volstrekt inwisselbaar; ze zijn overigens zeer goed met elkaar bevriend.

Het gaat om Überfederalisten, voor wie de EU nooit genoeg macht naar zich toe kan trekken. In sommige lidstaten is dat soort mensen onverkoopbaar. Zo komt het dat de Britse Labourpartij Schulz weigert te steunen. De Nederlandse premier Mark Rutte steunt Verhofstadt officieel, maar sprak af dat Verhofstadt zich tijdens de campagne zo weinig mogelijk in Nederland laat zien. Dat is lastig, aangezien D66, de links-liberale zusterpartij van Open Vld, Verhofstadt juist ostentatief wil uitspelen.

De kans is zeer klein dat één van de drie hoger genoemde kandidaten ooit voorzitter van de Commissie wordt. Een Brits veto is een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. Dat betekent dat het Europees Parlement zwaar gezichtsverlies dreigt te lijden. Indien de lidstaten iemand anders naar voren schuiven dan één van de kandidaten van de parlementsfracties, dreigt er van bij het begin van de legislatuur een conflict tussen de Raad (de lidstaten) en het Parlement.

• Troostprijs

Boze maar hardnekkige tongen beweren dat Juncker, Schulz en Verhofstadt dat allemaal beseffen, en genoegen nemen met een troostprijs. Zo wil Juncker eigenlijk de functie van Herman Van Rompuy overnemen: voorzitter van de Europese Raad. Schulz wil Hoog Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid worden. Verhofstadt wil dat ook wel, tenzij hij voorzitter van het Europees Parlement zou kunnen worden door zich als eenheidskandidaat van alle linkse fracties te positioneren. De voorbije jaren heeft hij daar hard aan gewerkt, en kreeg hij veel applaus op de socialistische, groene en soms ook communistische banken.

Maar opnieuw: de afgang dreigt wanneer bijvoorbeeld zou blijken dat er meer eurosceptische parlementsleden zullen zijn dan liberale. Of wanneer de opkomst bij de verkiezingen zeer laag is. Het ziet er in elk geval naar uit dat de nationalistische partijen in het Europees Parlement een strategisch juiste beslissing hebben genomen door niet mee te doen aan de hele show van die kandidaturen voor het commissievoorzitterschap. Zij zitten op de lijn van de grondstroom in steeds meer Europese landen, die veel minder macht voor de Commissie wil, en veel meer voor de lidstaten.

Philip Claeys is Europees parlementslid voor het Vlaams Belang, en trekt de Kamerlijst in Vlaams-Brabant.

Verschenen als opiniestuk in Doorbraak