Even terugschakelen. Zelensky, komisch acteur én president van Oekraïne, strooit regelmatig broodkruimels voor de westerse beschermheren in de hoop dat ze de weg vinden naar zijn welbevinden, zich over de Oekraïense staatskas ontfermen, de Russisch sprekende landgenoten een lesje leren én Poetin de duimschroeven aandraaien. Hij bedenkt een coup de théatre, een operettenputsch, en krijgt prompt aandacht van heel het westerse halfrond, van media en politici, die een vuist maken tegen het quasi economisch-onaantastbare Rusland.

Dit ging op 26 november de wereld rond: op 1 of 2 december zou Kiev op zijn grondvesten daveren…

Hij noemt een Oekraïense oligarch Achmetov die met de hulp van de Russen een greep naar de macht zou uitvoeren, resp. uitgevoerd hebben. Hij zal zich dan wel moeten haasten wil hij Zelensky’s voorspelling doen uitkomen. Dat Zelensky met het genoemde heerschap – Achmetov – meer dan één appeltje te schillen heeft, is bijkomstig.

Oordeel zelf hoe “bijkomstig” hun geschil wel is: Begin 2021 verbood Zelensky de laatste regeringskritische tv-zender, censureerde honderden internetbladzijden, en liet de oppositieleider in het parlement met onwettelijke maatregelen “sanctioneren”, lees: uitschakelen, liet diens vermogen en dat van zijn echtgenote “bevriezen”. Het ging hierbij niet om een of ander klein splinterpartijtje, maar wel om “Oppositieplatform voor het Leven”, de partij die bij de verkiezingen van 2019 de tweede sterkste partij, na deze van Zelensky, geworden was, m.a.w. de belangrijkste oppositiepartij in het parlement. Zelensky is in dit verhaal de handpop van de Nationale Veiligheidsraad, die hun instructies in decreten omzet. Hij heeft in het Oekraïense verhaal niet de échte macht in het land. De Veiligheidsraad wordt gecontroleerd door de Oekraïense elites, lees oligarchen. De president is in heel dit gebeuren perfect inwisselbaar voor iemand anders. Zolang Zelensky gehoorzaam is, zal hem niets gebeuren. De elites hebben de machtswissel van Poroschenko naar Zelensky in 2019 zonder kleerscheuren overleefd en laten Zelensky aan de touwtjes springen zoals het hen belieft – vrijwillig of gedwongen, maakt niet uit. En zo ontpopt zich een sympathieke president, die oorspronkelijk een tv-komiek was, tot een manipulatieve (… of gemanipuleerde…) dictator. Hij houdt zich niet meer aan ‘s lands wetten, maar schakelt politieke tegenstanders d.m.v. “sancties” uit, sancties die in de wetgeving niet voorzien zijn, maar die hem door de Veiligheidsraad op het hart gedrukt worden… zo niet… Op deze wijze wordt dan elke vorm van oppositie gecensureerd.

Het enthousiasme waarmee Zelensky’s opkomst onthaald werd is tanende. Oekraïne verarmt met de dag. Regelmatig is er geen elektriciteit meer en in sommige steden is er zelfs nog altijd geen verwarming, hoewel de temperaturen rond het vriespunt gedaald zijn. Reden: de Oekraïense regering heeft niet alleen verzuimd de nationale gasopslagtanks te vullen, er werden ook geen kolenreserves aangelegd. Bijgevolg hebben sommige elektriciteitscentrales geen brandstof.

Keren we terug naar de operettenputsch die (nog?) niet plaats vond. Zelensky, als volleerd entertainer, had echter een vervangnummer in petto: hij hield in de Werchowna Rada, het Oekraïense parlement, een 50 minuten durende zichzelf bewierokende toespraak… zelfs als ze als een politiek stukje zwarte humor bedoeld was, dan nog viel er niets te lachen. Zelensky schijnt, zoals zijn voorgangers, elke voeling met de werkelijkheid verloren te hebben. Hij leeft in een verzonnen filmscenario dat zelfs op tv geen applaus zou oogsten. In Kiev wordt de een na de andere protestactie georganiseerd. 2/3 van de bevolking vindt dat het land zich niet in de goede richting beweegt. Dit bleek uit een opiniepeiling uit het Int’l Instituut voor Sociologie, Kiev.

Hoe wist Zelensky dat er een coup gepland werd? Als bewijs noemde hij een audio-opname van een gesprek tussen Russen en Oekraïeners. Hij zegt niet wie er aan dit gesprek deel nam, noch hoe eraan geraakt is. In het gesprek zou gezegd geweest zijn dat “de maatschappij bereid” zou zijn en dat “Achmetow bereid is deel te nemen aan de aflossing van de in ambt zijnde president”. Zelensky nam echter gas terug toen hij eraan toevoegde dat Achmetow misschien door zijn achterban verplicht werd. En om die reden zou hij Achmetow uitgenodigd hebben op audiëntie bij hem te verschijnen om geluidsbandje te beluisteren.

Uitgenodigd? Of een bevel met aansluitend arrestatie en verbeurdverklaring van de bevrozen financiële eigendommen?

Achmetow is ook niet van gisteren en liet prompt een verklaring optekenen en publiceren (… niet in de Oekraïense pers vermits de oppositiemedia intussen verboden werden) bij het Russische officiële persbureau Tass:

“De door Vladimir Zelensky openbaar gemaakte informatie over mijn zgz. deelname aan een staatscoup is een dikke leugen. Ik ontken deze leugens. Ik wil dat de verspreiding ervan ophoudt, eender door welke motieven de president zich hierbij laat leiden.” En beloofde zich te zullen inzetten “als Oekraïens burger, als grootste investeerder, belastingbetaling en werkverschaffer van het land.” “En ik zal mijn best doen dat er in Oekraïne geen autotarisme en censuur bestaat.”

Keren we opnieuw terug naar de operettenputsch. Het moest er vanzelfsprekend écht uitzien. De straten in Kiev werden met vrachtwagens geblokkeerd. In het centrum waren wel degelijk betogers op straat, met voetzoekers en gewapend met … vlaggen, wimpels en affiches. Het ging om kleine zelfstandigen die sinds een kleine maand protesteren tegen de nieuwe verplichte kassa’s.

De Werchowna Rada (parlement) werd door zwaar bewapende politietroepen afgegrendeld. Zelensky werd immers verwacht voor zijn presidentiële toespraak. De verschillende fractie-leden lieten hun maatpak en das verdwijnen onder T-shirts met opdruk tégen de tegenstanders.

Wie ervan uitging dat de president tekst en uitleg ging geven over de zgz. putsch, bleef op zijn honger zitten. Geen enkel woord tijdens zijn 50 minuten rede. Het ging vooral om hervormingen, zonder dewelke het IMF de geldkraan niet zou opendraaien… en vanzelfsprekend over zijn successen.

“De energiecrisis, de beperking der energielevering, de stijging der verwarmingskosten... voor het eerst is het geen thema in Oekraïne. Ik feliciteer jullie. Dit is de harde werkelijkheid in de hele wereld, maar het is ons desondanks gelukt de stabiliteit van de energiesector te behouden.” oreerde Zelensky.

De cijfers spreken een andere taal. Volgens Gazprom zijn de Oekraïense gasreserves bijna 40% onder die van het voorgaande jaar – een kritiek niveau.

Volksvertegenwoordiger Vadim Rabinowitsch liet optekenen dat hij voor het eerst in jeans, turnsloefen en T-shirt naar het parlement gekomen was in afwachting van de coup. En vroeg zich wat voor een soort coup het eigenlijk moest voorstellen, een coup zonder aanwezigen? De presidentiële voorganger Poroschenko zou naar eigen zeggen door heel de wereld gecontacteerd geweest zijn over de coup. Of Zelensky dat zomaar uit zijn mouw kan schudden? Is er geheime informatie? Zwarte humor?

Vanuit de andere kant van de Atl. Oceaan kwam een ander geluid, het geluid van Victoria Nuland, die wilde eraan herinneren waar Kievs belangen best gediend worden.

Tja. Uit recente opiniepeilingen bleek dat Poroschenko’s partij voor het eerst populairder is dan deze van Zelensky. Ze worden begeleid door straatprotesten. De b.g. protestactie van kleine zelfstandigen werd ‘s avonds afgelost door nationalisten die heel het verkeer in het centrum lam legden.

Tijd voor inzicht? Oekraïens-Russisch overleg? Het zal wel niet voor morgen zijn. Waarschijnlijk ergens nadat Poetin en Biden volgend jaar de degens gekruist, resp. de vredespijp gerookt, hebben. Moskou vindt dat Oekraïne geen betrouwbare gesprekspartner biedt.

Moscow-Kiev talks unlikely now, but may take place by next spring — expert