1. Meditatie Rijkdom van de sociale keer van de Kerk (3) De encycliek Rerum Novarum (1891) van paus Leo XIII is de grote keure van de sociale leer van de Kerk. Ze is ook een blijvende oproep aan christengelovigen om waakzaam te zijn voor heersende stromingen die wel populair, maar niet rechtvaardig en menswaardig zijn. Het historisch kader van die tijd toont ons een Kerk en een staat die zich aan het herstellen zijn van de verwoestingen van de Franse Revolutie. Niet de hoge clerus en de adel krijgen nu alle aandacht maar het gewone volk. De industriële revolutie brengt fabrieksarbeid in plaats van thuisarbeid en machinearbeid in plaats van handenarbeid. Door een versnelde urbanisatie beginnen de steden te groeien. Technische vooruitgang en liberale ideologie brengen spectaculaire veranderingen teweeg. De heersende opvatting was zeer logisch. Technische ontwikkeling en machines brengen grote vooruitgang mee. Daarvoor is veel kapitaal nodig en dit kan maar bereikt worden door de lonen zo laag mogelijk te houden. Hiermee werden de sociale wantoestanden over het hoofd gezien: onmenselijke arbeidsduur en –voorwaarden, hongerlonen, vrouwen- en kinderarbeid. Rerum Novarum wijst in een eerste deel het socialisme krachtig af omdat het streeft naar een communistische eigendomsopvatting die strijdig is met de natuurwet. Dit brengt wanorde in de samenleving. In een tweede deel wordt een christelijke oplossing voorgesteld in een samenwerking tussen Kerk, staat en belanghebbenden, namelijk werkgevers en werknemers. Samenwerking in plaats van klassenstrijd. De blijvende waarden van Rerum Novarum zijn: de plicht en het recht van de staat om te zorgen voor het algemeen welzijn en de arbeiders beschermen tegen willekeur en uitbuiting. Verder vraagt de waardigheid van de menselijke persoon dat het arbeidsloon kan volstaan voor het levensonderhoud en voor een bescheiden persoonlijk bezit. Vervolgens hebben de arbeiders een natuurlijk recht op vereniging en het oprichten van eigen vakverenigingen. Andere tijden brengen andere noden mee. Zo zullen bepaalde stellingen uit Rerum Novarum nu niet meer op dezelfde wijze verdedigd hoeven te worden. De strikte verdediging van het private bezit komt uit de agrarische samenleving waar land, werktuigen en woning een geheel vormden. Industrialisatie en urbanisatie brachten hierin grondige veranderingen. Onder paus Pius XI (1922-1939) is het maatschappelijk kader veranderd. In het kapitalisme is er een grote crisis ontstaan (o.a. met de  beurscrash van New York in 1929) met massale werkloosheid en armoede. In het marxisme ontstaat een splitsing tussen het strakke communisme en het gematigde socialisme. In verschillende landen komen totalitaire regimes (communistisch Rusland, fascistisch Italië, nationaal-socialistisch Duitsland). Katholieken streven naar een soort “derde weg” als nieuwe orde. Hun aandacht gaat naar  de inhoud en de grenzen van het eigendomsrecht en naar de verhouding tussen arbeid en kapitaal. Er ontstaan allerlei sociale acties, sociale werken en verenigingen uit dit “sociaal katholicisme”. De Belgische kardinaal Jozef Cardijn (1882-1967) werd de grote bezieler van de katholieke arbeidersjeugd: K.A.J., 1925 en J.O.C., 1926).     (J. Cardijn en kajotsters in Brussel)   Hierop zal Pius XI inspelen met zijn encycliek, veertig jaar later: Qadradragesimo anno (1931). Hierin worden eerst de goede vruchten van Rerum Novarum voor Kerk en staat vermeld. Vervolgens wordt het recht van de Kerk verdedigd om tussenbeide te komen en worden de grote thema’s vermeld: het eigendomsrecht (waarin nu een persoonlijke en sociaal aspect erkend wordt), kapitaal en arbeid, rechtvaardig loon, herstel van de sociale orde en herstel van de zedenwet (“alles herstellen in Christus”, instelling van het feest van Christus-Koning). Het doel was de herkerstening van de arbeiderswereld. Pius XI heeft aan de katholieke actie een belangrijke steun gegeven door een waaier van verschillende verenigingen op dit gebied te erkennen. Hierna kon men spreken van een ”verzorgingsstaat”  of een “welvaartsstaat” (al schiet er in de praktijk nu niet veel meer van over!) En wie heeft daarvoor gezorgd? Het zijn niet de grote bankiers, de internationale organisaties, de wereldberoemde “filantropen” of politieke leiders die aan de basis liggen van deze “welvaartsstaat”. Helemaal niet. Het waren bezielde christenen van de Kerk. Het was een pastoor die een kas begon aan te leggen voor de armsten, wezen en weduwen, die geen middelen van bestaan meer hadden. Het waren zusters, religieuzen die zieken verzorgden, waar niemand naar omzag. Het waren broeders, religieuzen die gehandicapten verzorgden, die aan hun lot werden overgelaten. Het waren bezielde christenen die straatkinderen verzamelden en leerden lezen en schrijven. De voornaamste bezieling hiervan, tot spijt van wie het benijdt, kwam niet van liberale manifesten of socialistische betogingen, maar van het christelijk geloof en de katholieke Kerk. In de huidige openbare opinie is er maar weinig waardering voor de katholieke Kerk, mede dankzij tv-programma’s zoals “Godvergeten”. Inderdaad is het seksueel misbruik in de Kerk een schande. Vergeet echter niet dat zoveel rijkdom van de westerse beschaving én van onze “welvaartsstaat” vooral te danken is aan de bezieling van het christelijk geloof  en de katholieke Kerk! (Wordt vervolgd). . 2. Enkele foto’s   – Ontbijt en avondrecreatie voor/in de ziekenkamer van onze zwaar gewonde fraters – Sommige fraters slapen liever buiten op het terras – Uitbreiding van kleine kapel vordert langzaam – De grootste vijgenboom op het terrein – Kleine wijngaard binnen en muren en grote wijngaard buiten de muren – granaatappelboom

P. Daniël, Mar Yakub, Qâra, Syrië, 13.9.24

Godzijdank hebben we het zware verkeersongeval van 19 augustus als gemeenschap overleefd en zijn allen, zwaar- en lichtgewonden, langzaam aan het herstellen. We trachten nu onze wekelijkse meditaties en berichten verder te zetten.

1. Meditatie

Rijkdom van ‘de sociale leer van de Kerk’ (2)

De Bijbelse fundamenten van de sociale leer van de Kerk zijn de leer over de schepping, over de menswording en verlossing en tenslotte over de Kerk.

God schiep de mens vanuit de overvloed van zijn liefde om hem met zich te verenigen en hem te laten delen in zijn oneindig geluk. Het eerste mensenpaar heeft echter geweigerd Gods gebod te volbrengen en te genieten van deze boom van het leven. Verleid door de duivel – de leugenaar en moordenaar van het begin -, wilde het zelf god zijn, los van Hem, en koos voor het leven van de beperktheid van tijd en ruim, eindigend met de dood. Uit deze oorspronkelijke keuze ontstond de ontwrichting in de mens zelf, in de relatie met de medemensen en in zijn verhouding met de natuur. Zoals wij de gevolgen dragen van de keuze van onze ouders, zonder er persoonlijk verantwoordelijk voor te zijn, zo dragen we de gevolgen van de keuze van het eerste mensenpaar.

Verleiding en zonde blijven in de mensengemeenschap op gelijkaardige wijze hun ontwrichtend werk doen. Van deze schaamte, ellende en dood kan niemand zichzelf bevrijden. Het aardse/sterfelijke en de zonde vormen de twee hindernissen die ons beletten weer verenigd te worden met Gods eeuwig geluk. De menswording van God in Jezus Christus heeft deze twee hindernissen overwonnen. Door mens te worden, heeft hij het aardse en heel het mensenleven geheiligd en vergoddelijkt. Door onschuldig in liefde en vrijheid te lijden en de kruisdood te sterven, zonder zelf op geen enkele wijze deel te nemen aan het geweld en het onrecht, heeft Hij de macht van lijden, geweld en dood voor goed gebroken en overwonnen. Zijn verrijzenis is hiervan het teken.

God vraagt onze vrije instemming en medewerking aan deze overwinning op lijden en dood, door ons geloof Jezus Christus. Ons lijden, werken, strijden en sterven hebben nu een zin in Christus. In Hem is er genezing en vergeving. Het is echter een illusie te denken dat we kunnen delen in zijn verrijzenis zonder met Hem te lijden en te sterven. Omgekeerd kan ieder lijden een mozaïekje worden van onze verrijzenis. Deze verlossing is voor alle mensen en voor gans de schepping.

Van deze verloste mensheid is de Kerk  de voorafbeelding, de kiem van het Rijk Gods op aarde. Dat is de leer van de Kerk of de ecclesiologie. Ze is een mysterie. De Kerk is tegelijk hemels en aards, eeuwig en tijdelijk, goddelijk en menselijk, heilig en zondig en daarom telkens tot uitzuivering geroepen. Zij is het Mystieke Lichaam waarvan Christus het Hoofd is.

Haar profetische rol bestaat in het laten zien waartoe de menselijke familie geroepen is. In haar horen immers alle mensen, alle volken, alle rassen en talen thuis. Allen zijn kinderen van eenzelfde Vader, broers en zusters van eenzelfde Zoon, de Eerstgeborene van de Nieuwe Schepping, bezield door dezelfde heilige Geest.

Bij de materiële uitbouw van de maatschappij heeft de Kerk daarom een onmisbare taak: zij moet waken over de diepste menselijke waardigheid en het perspectief van de eeuwige roeping van ieder mens levendig houden. Haar sacramenten zijn hiervan de voedingsbronnen. Haar krachtigste getuigenis zal haar concreet beleefde liefde zijn, naar het voorbeeld van haar Heer Jezus Christus.

Christenen hebben dikwijls niet voldoende begrepen hoezeer hun geloof in Christus en zijn Kerk hun inzet vragen om schrijnende wantoestanden te verhelpen. Aan het einde van de 19^e eeuw gebeurde dit echter wel. Vanaf dan spreken we van een uitgewerkte “sociale leer van de Kerk”.

Er heerste toen al een eeuw lang een anti-klerikale en anti-christelijke geest waaruit in 1789 de Verklaring van de rechten van de mens en van de burger ontstonden. In 1848 schreef Karl Marx zijn Communistisch Manifest. De stroom van socialistische acties kwam echter pas tegen het einde van de eeuw goed op gang en pas in 1917 zal de tekst van Marx zijn officiële bevestiging krijgen in de Russische Oktoberrevolutie.

Inmiddels hadden talrijke christenen zich reeds op heldhaftige wijze ingezet op sociaal, politiek en economisch vlak. Er ontstond een machtige, christelijke, sociale beweging. In Frankrijk is de cultuurhistoricus Frédéric Ozanam een van de stichters van de Vincentiusvereniging (1833), die fel protesteert tegen de uitbuiting van de arbeiders.

In Duitsland ontstaat een generatie van katholieke, sociale pioniers onder leiding van Mgr. von Ketteler (+ 1877), Adolf Kolping (+ 1865) en baron Karl von Vogelsang (+ 1890).