Goede vrienden,

1. Meditatie

IJdelheid der ijdelheden

Het boek Prediker is een eigenzinnig geschrift. Prediker gelooft in God Schepper en Meester van het leven, maar beseft dat hij daar eigenlijk niets van begrijpt. En zij die met mooie woorden geweldige verklaringen willen geven, wijst hij meteen resoluut af als “ijdelheid der ijdelheden”. Zijn levensschool vindt hij in de moraal van de dagelijkse levenservaring, het aardse menselijke leven “onder de zon”, een uitdrukking die hij 28 maal gebruikt.

Laat anderen maar praten over de waarde van de arbeid. Zeker, werken op zich is goed, je kunt er goed van slapen en als iemand lui is komen er moeilijkheden van, maar uiteindelijk haalt werken ook niets uit: “Wat heeft een mens dan aan zijn gezwoeg, aan al zijn zorgen en tobben onder de zon? Zijn leven is één lijdensweg, zijn werk een bron van ellende. Zelfs ’s nachts vindt hij geen rust . Ook dat is ijdel” (2, 22v).

Hetzelfde geldt voor de wijsheid. Natuurlijk is wijsheid beter dan dwaasheid zoals het licht beter is dan de duisternis. Een wijze heeft ogen die zien en een dwaas niet, maar uiteindelijk levert het ook niets op. “Als mijn lot hetzelfde is als dat van een dwaas, waar heeft mijn wijsheid dan toe gediend?… Het is treurig maar de wijze sterft net als de dwaas” (2, 15.16).

Zo zijn ook de waarden van rechtvaardigheid en vergelding. Het waren sinds eeuwen brandende problemen in Israël. Jeremias en Ezechiel onderlijnen de individuele verantwoordelijkheid: kinderen hoeven niet verantwoordelijk gesteld te worden voor de misdaden van hun ouders, hoewel zij mogelijk de gevolgen ervan wel meedragen. Voor Job is het probleem van het onschuldig lijden ondraaglijk geworden. En tot het einde houdt hij vol dat die verschrikkelijke ellende niet de rechtvaardige straf is voor zijn slecht leven, zoals zijn ‘vrienden’ hem willen duidelijk maken. Aan het einde van het boek geeft God hem groot  gelijk tegenover zijn aanklagers. Toch zal God daarna Job eens flink door elkaar schudden om hem te laten verstaan dat hij niet Gods wijsheid bezit en zich als schepsel moet schikken. Dat is wat Prediker beseft. Hij stelt vast dat de mooie theorie over rechtvaardigen, die meteen beloond worden en slechten gestraft, helemaal niet klopt. “Ik weet wel dat ze zeggen: Wie God vreest zal het goed gaan… De boze daarentegen zal het slecht gaan…”  (8, 12-13). “Maar in de wereld doet zich de ongerijmdheid voor dat er rechtvaardigen zijn die het vergaat als de  bozen en  bozen die het vergaat als de rechtvaardigen. Ik zei: dat is ijdel” (8, 14). “… rechtvaardige mensen die omkomen ondanks hun rechtvaardigheid en slechte mensen die lang leven ondanks hun slechtheid” (7, 15).

Er is onderdrukking en onderlinge naijver: “Onderdrukten zie je in tranen maar niemand die ze troost“ (4, 1). “Het gaat de goeden net als de zondaars” (9, 2). “Dwazen krijgen hoge functies en  bekwame mensen blijven op een lage post” (10, 6). En over de rechtspraak maakt hij zich geen illusies: “Op de rechterstoel zit de schuldige” (3, 16).

Prediker gelooft wel dat alles in het leven zijn eigen tijd heeft: “… niet altijd winnen de snelsten de wedstrijd of de dappersten de oorlog. Het zijn niet altijd de wijzen die te eten hebben, de  verstandigen die rijk worden of de deskundigen die bijval krijgen. Alles hangt af van tijd en toeval” (9, 11). “Want voor alles is er een juiste tijd en een juiste aanpak, hoewel de mens grote risico’s loopt” (8, 6).

En steeds weer is er de eentonige herhaling van dezelfde gebeurtenissen: “Wat gebeurd is zal weer gebeuren: nieuw is er niets onder de zon” (1, 9).  Daarover gaat dit prachtige gedicht gebouwd op tegenstellingen: 

“Alles heeft zijn uur, alle dingen onder de hemel hebben hun tijd. Er is een tijd om te baren en een tijd om te sterven,  een tijd om te planten en een tijd om wat geplant is te oogsten. Een tijd om te doden en een tijd om te genezen, een tijd om af te breken en een tijd om op te bouwen. Een tijd om te huilen en een tijd om te lachen, een tijd om te rouwen en een tijd om te dansen. Een tijd om stenen weg te gooien en een tijd om stenen te verzamelen, een tijd om te omhelzen en een tijd om van omhelzing af te zien. Een tijd om te zoeken en een tijd om te verliezen, een tijd om te bewaren en een tijd om weg te doen. Een tijd om stuk te scheuren en een tijd om te herstellen, een tijd om te zwijgen en een tijd om te spreken. Een tijd om lief te hebben en een tijd om te haten, een tijd voor oorlog en een tijd voor vrede” (3, 1-8).

Het best is aanvaarden wat komt en er trachten van te genieten: “Heb je een goede dag, geniet ervan. Heb je een kwade dag, bedenkt  dan dat God ook die  gemaakt heeft” (7, 14). “Het beste voor de mens is nog: eten en drinken en genieten van wat hij met veel zwoegen bereikt heeft” (2, 24).

Het laatste hoofdstuk biedt mogelijk een allegorische beschrijving van de ouderdom. De “huisbewakers” zijn de armen; “de sterke mannen” de benen, de “maalsters” de tanden, “de  vrouwen aan het venster” de ogen, de “huisdeur” de lippen, de “molen” het spreken, “het gefluit van de vogels” de piepstem van een oude mens…:

“Houd je schepper in ere zolang je jong bent, eer de kwade dagen komen en de jaren dat je zegt: het bevalt me niet meer. Eer het zonlicht verdwijnt, de maan en de sterren verbleken en de wolken na de regen blijven hangen. Als het zover is staan de huisbewakers te beven en lopen de sterke mannen gebogen. De weinige maaltsters die er nog zijn staken hun werk, de vrouwen aan het venster zien alleen maar duisternis. De huisdeur valt in het slot, het geluid van de molen vervaagt, het gefluit van de vogels verstomt, alle tonen sterven weg…de mens is op weg naar zijn laatste verblijf… Het stof keert terug naar de aarde waar het vandaan kwam en de levensgeest naar God die hem schonk” (12, 1-7).

(Wordt vervolgd).

2. Enkele foto’s te bekijken op Deir MarYakub El Mukata indien de techniek en IT-aansluiting het toelaten.

• Filmploeg uit Anabek (Al-Nabek)
• Enkele schapen krijgen een aparte herder
• Speciaal zand wordt uit een zandgroeve gehaald in de buurt
• Jaak (links) en zijn  vriend hebben hun brevet behaald op weg naar het baccalaureaat)
• Distillatiemachine (het grootste in heel Syrië?)
• Rozemarijn knippen voor distillatie

P. Daniël, Mar Yakub, Qâra, Syrië, 26.7.24*

3. Bijbellezing

Over de doop (IX): De Heer is jaloers: trouw blijven aan de beloften van de doop

Denk aan die eerste dagen, toen jullie, nadat jullie [door de doop] verlicht waren” (Hebreeën 10, 32), “kinderen van het licht en van de dag werden“ (1 Tessalonicenzen 5, 5). “Eens was u duisternis, maar nu bent u licht in de Heer. Wandel als kinderen van het licht” (Efeziërs 5, 8)!

Beste vrienden,

1. Meditatie

Mens zijn is een hard beroep

De schrijver van een Wijsheidsboek noemt zich “Kohelet” (van het Hebreeuwse qahal = vergadering, in ’t Grieks: ecclèsia, vandaar Ecclesiastes). Sinds Luther noemen we dit boek Prediker. Hij vereenzelvigt zich met koning Salomo (1, 1.16). Sinds Salomo hadden de wijsheidsleraren een vaste plaats in Israël en ze beriepen zich hierbij op koning Salomo. Hij was het immers die de oudsten, de stamhoofden en het volk van Israël samenbracht in een feestelijke liturgie en daarvan de leiding nam (1 Koningen, 8, 1-2).

Prediker is ook een van de vijf ‘feestrollen’ (Hebreeuws: megillot, samen met het Hooglied, Ruth, Klaagliederen en Esther) voor de joodse feesten. Prediker wordt gelezen op het Loofhutten- of Tabernakelfeest (Hebreeuws: Soekot) in de herfst. Hierbij wordt herdacht dat het joodse volk gedurende veertig jaar in tenten verbleef in de Sinaïwoestijn.

Dit boek is een verzameling van scherpe, kritische en poëtische monologen, mogelijk het meest  “on-Bijbelse” geschrift. Prediker gelooft vast in de God- Schepper en zijn ondoorgrondelijke raadsbesluiten, maar heeft geen band met de God van het verbond. Jezus Christus heeft het verbond van God met de mensen hersteld en de eenheid tussen God en Mens ten diepste doorleefd. Dank zij Hem kunnen we terug in eenheid leven met God. Daarom lezen we het O.T. ook in het licht van het N.T. Welnu, dit streven naar eenheid met God is in Prediker afwezig.

Het kan ons verwonderen dat dit boek in de Bijbel werd opgenomen. Toch werd deze opname nooit ernstig betwist, noch door de joden, noch door de christenen. In de liturgie van de Eucharistievieringen heeft het echter maar een kleine plaats gekregen: enkele verzen op de 18^e zondag door het jaar, cyclus C en in de 25^e week van het jaar, de even jaren, donderdag, vrijdag en zaterdag.

Vrij algemeen wordt aangenomen dat Prediker een van de jongste boeken is van het Oude Testament en geschreven werd rond het jaar 200 voor Christus. De Pentateuch, de profeten en de psalmen hadden hun definitieve vorm al gekregen en de priesters hadden het leven van het volk netjes georganiseerd rond de tempel en de wet. In deze tijd krijgen de wijsheidsleraars en filosofen een groot gezag. Prediker spreekt hier als een wijze tot “mijn  zoon” (12, 12) en reageert mogelijk tegen een sterk gevestigde orde.

Meteen worden toon en inhoud van het boek aangegeven: “Ijl en ijdel, zegt Prediker, ijl en ijdel, alles is ijdel. Wat heeft de mens aan al zijn zwoegen en tobben onder de zon?” (1,2). Het Hebreeuwse woord voor ijdelheid (Haveel havaliem) komt in dit korte geschrift 35 voor en betekent: leegte, niets, wind, zinloos, absurd. “Onder de zon” komt hier 28 keer voor en doelt op het aardse menselijke leven.

Prediker verwerpt krachtig goedkope antwoorden en mooie verklaringen. Eerder had Job al geprotesteerd tegen de mooie uitleg over het lijden: als je slecht leeft krijg je ellende, als je goed leeft, heb je de wind in de rug! Het protest van Prediker is serener, maar ook ruimer en in zekere zin radicaler, soms zelfs cynisch: “Het gaat de goeden net als de zondaars” (9, 2). We willen hier zelf bijvoegen dat het geen zin heeft te klagen dat de goeden het slecht hebben en de slechten goed leven krijgen. Immers, dit is alleen maar een probleem zolang  we onszelf bij de goeden blijven rekenen!

Vooral wil Prediker inzicht krijgen in de diepste zin van het leven, in Gods werk, in de samenhang tussen heden, verleden en toekomst. Het woord “kennen” (Hebreeuws: jada) wordt 35 maal gebruikt. Uiteindelijk besluit hij dat het voor de mens allemaal even ondoorgrondelijk blijft.

Alles wat God doet is goed op zijn tijd en de mens heeft daarvan een zeker besef “maar toch blijft Gods werk voor hem van het begin tot het einde ondoorgrondelijk” (3, 11). Het is ‘n “vermoeiend  verhaal” (1, 8). De mens kan zoveel moeite doen als hij wil: “Hoe hij zich ook inspant, tot inzicht komt hij niet” ( 8, 17). “Evenmin als je weet hoe in de moederschoot het leven ontstaat, evenmin weet je iets van het werken van God, de maker van alles” (11, 5). “Niemand weet  immers wat goed is voor de mens in dit ijdel en kortstondig bestaan dat als een schaduw voorbijgaat” (6, 12).  “Tenslotte heb ik alleen dit gevonden: naar Gods bedoeling is het leven eenvoudig, maar de mens haalt zich van alles in ’t hoofd” (7, 29).

Een literaire structuur of een logische opbouw in dit boekje aanwijzen is erg moeilijk. Wij willen het eerder lezen vanuit bepaalde kerngedachten. In deze beschouwing toonden we dat Prediker tot inzicht wil komen in Gods werk en beseft dat het allemaal ondoorgrondelijk blijft. Verder verwerpt hij de schone schijn van mooie woorden en verklaringen. We willen nog vanuit twee andere kerngedachten zijn meningen brengen. Hij houdt het bij de moraal van de dagelijkse levenservaring, namelijk de levensschool van wat hij zelf waarneemt, ondervindt, vaststelt en ziet (Hebreeuws: ra’ah, 46 maal gebruikt!). Vervolgens is er de confrontatie met de dood: de dood is het einde van het leven en niemand ontkomt hieraan. (Wordt vervolgd)

2. Enkele foto’s vindt u terug op Deir MarYakub El Mukata indien de techniek en IT-aansluiting het toelaten.

• Koepel van de kapel
• Kathedraal van Yabroed*, voormalige Romeinse tempel van Jupiter (klik hier en hier voor meer info) Hier kan u de vernielingen van de kerken bekijken door de zgn. “rebellen” (ISIS en consoorten).
• Zondagnamiddag uitstap
• Grondwerken

P. Daniël, Mar Yakub, Qâra, Syrië, 19.7.2024

*Yabroud:

*St.Constantijn en Helena:

Christelijk verleden in Syrië: getuigenis en oproep: “Bid voor de christenen, die hier in Syrië gebleven zijn, want zij zijn het licht en het zout van deze gemeenschap!”