1. Meditatie Rijkdom van de sociale keer van de Kerk (3) De encycliek Rerum Novarum (1891) van paus Leo XIII is de grote keure van de sociale leer van de Kerk. Ze is ook een blijvende oproep aan christengelovigen om waakzaam te zijn voor heersende stromingen die wel populair, maar niet rechtvaardig en menswaardig zijn. Het historisch kader van die tijd toont ons een Kerk en een staat die zich aan het herstellen zijn van de verwoestingen van de Franse Revolutie. Niet de hoge clerus en de adel krijgen nu alle aandacht maar het gewone volk. De industriële revolutie brengt fabrieksarbeid in plaats van thuisarbeid en machinearbeid in plaats van handenarbeid. Door een versnelde urbanisatie beginnen de steden te groeien. Technische vooruitgang en liberale ideologie brengen spectaculaire veranderingen teweeg. De heersende opvatting was zeer logisch. Technische ontwikkeling en machines brengen grote vooruitgang mee. Daarvoor is veel kapitaal nodig en dit kan maar bereikt worden door de lonen zo laag mogelijk te houden. Hiermee werden de sociale wantoestanden over het hoofd gezien: onmenselijke arbeidsduur en –voorwaarden, hongerlonen, vrouwen- en kinderarbeid. Rerum Novarum wijst in een eerste deel het socialisme krachtig af omdat het streeft naar een communistische eigendomsopvatting die strijdig is met de natuurwet. Dit brengt wanorde in de samenleving. In een tweede deel wordt een christelijke oplossing voorgesteld in een samenwerking tussen Kerk, staat en belanghebbenden, namelijk werkgevers en werknemers. Samenwerking in plaats van klassenstrijd. De blijvende waarden van Rerum Novarum zijn: de plicht en het recht van de staat om te zorgen voor het algemeen welzijn en de arbeiders beschermen tegen willekeur en uitbuiting. Verder vraagt de waardigheid van de menselijke persoon dat het arbeidsloon kan volstaan voor het levensonderhoud en voor een bescheiden persoonlijk bezit. Vervolgens hebben de arbeiders een natuurlijk recht op vereniging en het oprichten van eigen vakverenigingen. Andere tijden brengen andere noden mee. Zo zullen bepaalde stellingen uit Rerum Novarum nu niet meer op dezelfde wijze verdedigd hoeven te worden. De strikte verdediging van het private bezit komt uit de agrarische samenleving waar land, werktuigen en woning een geheel vormden. Industrialisatie en urbanisatie brachten hierin grondige veranderingen. Onder paus Pius XI (1922-1939) is het maatschappelijk kader veranderd. In het kapitalisme is er een grote crisis ontstaan (o.a. met de  beurscrash van New York in 1929) met massale werkloosheid en armoede. In het marxisme ontstaat een splitsing tussen het strakke communisme en het gematigde socialisme. In verschillende landen komen totalitaire regimes (communistisch Rusland, fascistisch Italië, nationaal-socialistisch Duitsland). Katholieken streven naar een soort “derde weg” als nieuwe orde. Hun aandacht gaat naar  de inhoud en de grenzen van het eigendomsrecht en naar de verhouding tussen arbeid en kapitaal. Er ontstaan allerlei sociale acties, sociale werken en verenigingen uit dit “sociaal katholicisme”. De Belgische kardinaal Jozef Cardijn (1882-1967) werd de grote bezieler van de katholieke arbeidersjeugd: K.A.J., 1925 en J.O.C., 1926).     (J. Cardijn en kajotsters in Brussel)   Hierop zal Pius XI inspelen met zijn encycliek, veertig jaar later: Qadradragesimo anno (1931). Hierin worden eerst de goede vruchten van Rerum Novarum voor Kerk en staat vermeld. Vervolgens wordt het recht van de Kerk verdedigd om tussenbeide te komen en worden de grote thema’s vermeld: het eigendomsrecht (waarin nu een persoonlijke en sociaal aspect erkend wordt), kapitaal en arbeid, rechtvaardig loon, herstel van de sociale orde en herstel van de zedenwet (“alles herstellen in Christus”, instelling van het feest van Christus-Koning). Het doel was de herkerstening van de arbeiderswereld. Pius XI heeft aan de katholieke actie een belangrijke steun gegeven door een waaier van verschillende verenigingen op dit gebied te erkennen. Hierna kon men spreken van een ”verzorgingsstaat”  of een “welvaartsstaat” (al schiet er in de praktijk nu niet veel meer van over!) En wie heeft daarvoor gezorgd? Het zijn niet de grote bankiers, de internationale organisaties, de wereldberoemde “filantropen” of politieke leiders die aan de basis liggen van deze “welvaartsstaat”. Helemaal niet. Het waren bezielde christenen van de Kerk. Het was een pastoor die een kas begon aan te leggen voor de armsten, wezen en weduwen, die geen middelen van bestaan meer hadden. Het waren zusters, religieuzen die zieken verzorgden, waar niemand naar omzag. Het waren broeders, religieuzen die gehandicapten verzorgden, die aan hun lot werden overgelaten. Het waren bezielde christenen die straatkinderen verzamelden en leerden lezen en schrijven. De voornaamste bezieling hiervan, tot spijt van wie het benijdt, kwam niet van liberale manifesten of socialistische betogingen, maar van het christelijk geloof en de katholieke Kerk. In de huidige openbare opinie is er maar weinig waardering voor de katholieke Kerk, mede dankzij tv-programma’s zoals “Godvergeten”. Inderdaad is het seksueel misbruik in de Kerk een schande. Vergeet echter niet dat zoveel rijkdom van de westerse beschaving én van onze “welvaartsstaat” vooral te danken is aan de bezieling van het christelijk geloof  en de katholieke Kerk! (Wordt vervolgd). . 2. Enkele foto’s   – Ontbijt en avondrecreatie voor/in de ziekenkamer van onze zwaar gewonde fraters – Sommige fraters slapen liever buiten op het terras – Uitbreiding van kleine kapel vordert langzaam – De grootste vijgenboom op het terrein – Kleine wijngaard binnen en muren en grote wijngaard buiten de muren – granaatappelboom

P. Daniël, Mar Yakub, Qâra, Syrië, 13.9.24

Godzijdank hebben we het zware verkeersongeval van 19 augustus als gemeenschap overleefd en zijn allen, zwaar- en lichtgewonden, langzaam aan het herstellen. We trachten nu onze wekelijkse meditaties en berichten verder te zetten.

1. Meditatie

Rijkdom van ‘de sociale leer van de Kerk’ (2)

De Bijbelse fundamenten van de sociale leer van de Kerk zijn de leer over de schepping, over de menswording en verlossing en tenslotte over de Kerk.

God schiep de mens vanuit de overvloed van zijn liefde om hem met zich te verenigen en hem te laten delen in zijn oneindig geluk. Het eerste mensenpaar heeft echter geweigerd Gods gebod te volbrengen en te genieten van deze boom van het leven. Verleid door de duivel – de leugenaar en moordenaar van het begin -, wilde het zelf god zijn, los van Hem, en koos voor het leven van de beperktheid van tijd en ruim, eindigend met de dood. Uit deze oorspronkelijke keuze ontstond de ontwrichting in de mens zelf, in de relatie met de medemensen en in zijn verhouding met de natuur. Zoals wij de gevolgen dragen van de keuze van onze ouders, zonder er persoonlijk verantwoordelijk voor te zijn, zo dragen we de gevolgen van de keuze van het eerste mensenpaar.

Verleiding en zonde blijven in de mensengemeenschap op gelijkaardige wijze hun ontwrichtend werk doen. Van deze schaamte, ellende en dood kan niemand zichzelf bevrijden. Het aardse/sterfelijke en de zonde vormen de twee hindernissen die ons beletten weer verenigd te worden met Gods eeuwig geluk. De menswording van God in Jezus Christus heeft deze twee hindernissen overwonnen. Door mens te worden, heeft hij het aardse en heel het mensenleven geheiligd en vergoddelijkt. Door onschuldig in liefde en vrijheid te lijden en de kruisdood te sterven, zonder zelf op geen enkele wijze deel te nemen aan het geweld en het onrecht, heeft Hij de macht van lijden, geweld en dood voor goed gebroken en overwonnen. Zijn verrijzenis is hiervan het teken.

God vraagt onze vrije instemming en medewerking aan deze overwinning op lijden en dood, door ons geloof Jezus Christus. Ons lijden, werken, strijden en sterven hebben nu een zin in Christus. In Hem is er genezing en vergeving. Het is echter een illusie te denken dat we kunnen delen in zijn verrijzenis zonder met Hem te lijden en te sterven. Omgekeerd kan ieder lijden een mozaïekje worden van onze verrijzenis. Deze verlossing is voor alle mensen en voor gans de schepping.

Van deze verloste mensheid is de Kerk  de voorafbeelding, de kiem van het Rijk Gods op aarde. Dat is de leer van de Kerk of de ecclesiologie. Ze is een mysterie. De Kerk is tegelijk hemels en aards, eeuwig en tijdelijk, goddelijk en menselijk, heilig en zondig en daarom telkens tot uitzuivering geroepen. Zij is het Mystieke Lichaam waarvan Christus het Hoofd is.

Haar profetische rol bestaat in het laten zien waartoe de menselijke familie geroepen is. In haar horen immers alle mensen, alle volken, alle rassen en talen thuis. Allen zijn kinderen van eenzelfde Vader, broers en zusters van eenzelfde Zoon, de Eerstgeborene van de Nieuwe Schepping, bezield door dezelfde heilige Geest.

Bij de materiële uitbouw van de maatschappij heeft de Kerk daarom een onmisbare taak: zij moet waken over de diepste menselijke waardigheid en het perspectief van de eeuwige roeping van ieder mens levendig houden. Haar sacramenten zijn hiervan de voedingsbronnen. Haar krachtigste getuigenis zal haar concreet beleefde liefde zijn, naar het voorbeeld van haar Heer Jezus Christus.

Christenen hebben dikwijls niet voldoende begrepen hoezeer hun geloof in Christus en zijn Kerk hun inzet vragen om schrijnende wantoestanden te verhelpen. Aan het einde van de 19^e eeuw gebeurde dit echter wel. Vanaf dan spreken we van een uitgewerkte “sociale leer van de Kerk”.

Er heerste toen al een eeuw lang een anti-klerikale en anti-christelijke geest waaruit in 1789 de Verklaring van de rechten van de mens en van de burger ontstonden. In 1848 schreef Karl Marx zijn Communistisch Manifest. De stroom van socialistische acties kwam echter pas tegen het einde van de eeuw goed op gang en pas in 1917 zal de tekst van Marx zijn officiële bevestiging krijgen in de Russische Oktoberrevolutie.

Inmiddels hadden talrijke christenen zich reeds op heldhaftige wijze ingezet op sociaal, politiek en economisch vlak. Er ontstond een machtige, christelijke, sociale beweging. In Frankrijk is de cultuurhistoricus Frédéric Ozanam een van de stichters van de Vincentiusvereniging (1833), die fel protesteert tegen de uitbuiting van de arbeiders.

In Duitsland ontstaat een generatie van katholieke, sociale pioniers onder leiding van Mgr. von Ketteler (+ 1877), Adolf Kolping (+ 1865) en baron Karl von Vogelsang (+ 1890).

Nvdr: Omwille van een ons onbekende reden konden wij de wekelijkse brief van pater Daniël niet meer ontvangen.  Wellicht moest de postduif onderweg ergens een veilige schuilplaats zoeken...

Goede vrienden,

1. Meditatie

Rijkdom van de sociale leer van de Kerk (1)

Dagelijks worden we bedolven onder plechtige beloften van wereldleiders en verregaande besluiten van wereldorganisaties, die schaamteloos aan de bevolking hun vrijheid, bezit, waardigheid en leven ontnemen. De desastreuze gevolgen worden met de dag duidelijker.

Het recente coronabeleid was hiervan een duidelijk voorbeeld. Op ongegronde wijze werd angst opgedreven, waardoor de overheid een totale ontwrichting van de maatschappij wilde verantwoorden. Terwijl het sociale leven gewoon werd geblokkeerd en een onevenredig aantal mensen stierven, tot armoede vervielen, ziek en depressief werden, groeiden de macht en het persoonlijk bezit van enkele superrijken met miljarden dollars.

Ook de kerkelijke autoriteiten deden slaafs mee en stemden er mee in dat alle eerbied voor een waardige viering van het christelijk geloof werd afgeschaft. Zelfs op hoogfeesten werden geen liturgische vieringen gehouden of met een heel klein aantal aanwezigen, op afstand van elkaar, met mondmaskers, zonder wijwater, zonder heilige Communie…

De grote wereldleiders en wereldorganisaties hebben hun vertrouwen verspeeld. Hun beleid blijkt gericht op de vernietiging van de vrijheid en de waardigheid van de burgers, vooral de zwaksten (ongeborenen, bejaarden, gehandicapten), de gezinnen, de kleine ondernemingen en de staten zelf. De mooie verklaringen over de rechten van ieder mens hebben nog slechts de waarde van een vodje papier. Neen, het ging voor hen niet om het leven, de gezondheid, de waardigheid en de vrijheid van de burgers in een gelukkige, welvarende samenleving. De rijkdommen van de aarde zijn hiervoor ruimschoots voldoende indien ze eerlijk verdeeld en door de oprechte inzet van mensen ontgonnen worden. Het doel bleek echter te zijn: de wereldbevolking zo efficiënt mogelijk ziek maken en verminderen om de overblijvenden dictatoriaal tot slaven te herleiden. En dit blijkt nu meer dan ooit het doel te zijn van de grote wereldleiders en wereldorganisaties, verpakt in de Nieuw Wereldorde met de mooie slogan: “Je zult niets bezitten en gelukkig zijn”. Wie trapt daar nu nog in?

Het wordt tijd dat christenen hun waardigheid hervinden en de waardigheid en vrijheid van hun medeburgers verdedigen, vanuit de onverwoestbare rijkdom van het christelijk geloof, dat voortkomt uit het Woord Gods, het Oude en Nieuwe Testament. Het is de basis van zowel het geloof als van de moraal. Zo is het christelijk leven zelf al een oproep tot een sociaal en rechtvaardig leven.

Ziehier hoe de sociale leer van de Kerk uit de Schrift zelf voortkomt. Uit het Oude Testament blijven de “Tien Woorden/Geboden” als Gods geboden voor gans de mensheid van kracht (cf. Exodus 20). In het hart van Deuteronomium staat de plechtige belijdenis: “Luister, Israël. De Heer alleen is onze God. Gij moet de Heer uw God beminnen  met heel uw hart, met heel uw ziel en met al uw krachten” (Deuteronomium 6, 4). Waar God niet erkend wordt, daar krijgt ook de mens geen plaats. Verder is dit boek één pleidooi voor goedheid, mildheid, barmhartigheid en menslievendheid.

De profeten treden op telkens wanneer de rechten van God of van de mensen met voeten worden getreden. Waar het volk geheel opgeslorpt wordt door eigen activiteiten en plannen zullen de profeten hen wijzen op hun eerste plicht, namelijk God eren en erkennen. En wanneer het volk door eigen liturgie verblind wordt, zullen ze duidelijk maken dat uitbuiting en verdrukking van medemensen niet kunnen toegedekt worden door vrome offers op te dragen. Amos is een bijzondere “sociale” profeet, die het verdient om bij gelegenheid eens afzonderlijk voorgesteld te worden.

Een aparte behandeling verdient ook “de tijd van de rechters”: “In die tijd was er in Israël nog geen koning; iedereen deed wat hem goed leek” (Rechters 21, 25). Het  is een tijd van oorlog en veel ellende. Het gezag is gebouwd op al te menselijke overeenkomsten zonder erkenning van God. Nu noemen we dat “democratie” (?!). De samenleving is echter geroepen om bestuurd te worden door een koning die Gods gezag erkent! Indien een samenleving Gods gezag niet erkent, wordt ook de waardigheid van de mens niet gerespecteerd. Hieruit volgt allerlei ellende. “In de tijd van het rechtspreken van de Rechters, brak er in het land een hongersnood uit” (Ruth 1, 1). De tijd van de Rechters omvat enkele eeuwen. Deze uitdrukking geeft dus geen nauwkeurige tijdsaanduiding aan, maar schetst een toestand. En wat krijgen we nu? Dat is toch wel het toppunt van alle miserie. In het “beloofde land” dat overvloeit van melk en honing is er hongersnood! Dat is het resultaat van de “menselijke overwegingen” van de “tijd van de rechters”, waarbij Gods gezag niet wordt erkend. In de Schrift is er een wezenlijk verschil tussen een “Rechter” en een “Koning”. Dé Koning van Israël is God. Wie in zijn naam goed bestuurt, zal zijn instrument zijn, namelijk de levende verpersoonlijking van de Wet, die vóór alles de Wil van God doet respecteren.

Het eerste Bijbelse fundament van de sociale leer is de leer over de schepping. Hieruit begrijpen we de onvervreemdbare waardigheid van ieder mens, geschapen naar het beeld en de gelijkenis van God, die als Drie-eenheid zelf “gemeenschap” is. Als enig schepsel op aarde draagt hij voor altijd de goddelijke levensgeest in zich: bewustzijn, verstand en vrije wil. Man en vrouw zijn in waardigheid aan elkaar gelijk maar door hun geslachtelijke differentiatie onderscheiden en hebben elk hun eigenheid, waardoor zij op mysterieuze wijze delen in Gods eigen, nagenoeg onbeperkte scheppingskracht. De mens is geroepen om in liefdevolle relatie zorg te dragen voor elkaar en te genieten van de schepping, die aan hem werd toevertrouwd. De schepping is er voor de mens, niet omgekeerd (wordt vervolgd).