Arvo Pärt (Paide, 11 september 1935) is een Estische componist. Hij is één van de belangrijkste hedendaagse componisten van sacrale muziek.

Arvo Pärt kreeg zijn eerste muzieklessen toen hij zeven jaar oud was. Hij volgde een opleiding aan het conservatorium in Tallinn vanaf 1957, waar hij les kreeg in compositie van Heino Eller en waar hij in 1963 ook afstudeerde. Zijn eerste composities, waarin invloeden te horen zijn van Béla Bartok, Sergej Prokofjev en Dmitri Sjostakovitsj, dateren uit zijn studietijd. Voor zijn eerste orkestrale compositie, genaamd Necrolog, gebruikte hij de twaalftoontechniek van Arnold Schönberg, maar dit bezorgde hem veel kritiek van het Sovjetregime. Na zijn studie kreeg hij een baan bij een radiostation in Estland. Daarnaast ging hij door met componeren. Pärt experimenteerde na zijn studie met diverse compositietechnieken en schreef aanvankelijk vooral seriële muziek.

Volgens zijn biograaf Paul Hillier raakte hij hierna in een spirituele en professionele crisis. Hij ging op zoek naar andere muziek en bestudeerde Gregoriaanse muziek, de opkomst van de polyfonie in de Renaissance. In die tijd trad hij toe tot de Russisch-orthodoxe Kerk. In 1968 componeerde hij het werk Credo, daarna trok hij zich een tijd terug en bestudeerde hij Middeleeuwse muziek, waaronder die van Franse en Vlaamse componisten als Josquin Des Prez, Guillaume de Machault, Jacob Obrecht en Johannes Ockeghem.

In 1971 maakte hij zijn rentree met Symfonie nr. 3, waarbij de polyfone structuur kan worden herleid tot de Nederlandse componisten en die elementen van zowel middeleeuwse als van Barokmuziek in zich draagt.

Na deze periode sloeg Pärt een andere weg in. Hij begon muziek te maken die hij zelf tintinnabular noemt, (van het Latijn tintinabuli, hetgeen klokjes of kleine bellen betekent) muziek die klinkt als het geluid van bellen of klokken. Deze muziek wordt gekenmerkt door simpele harmonieën, vaak ook door enkele noten of drieklanken die volgens de componist als bellen klinken. Het eerste stuk waarin hij van deze techniek gebruik maakt is Für Alina, een pianowerk uit 1976. Daarna volgden de drie werken die tot op heden toe het meest bekend zijn: Fratres, Cantus In Memory Of Benjamin Britten, en Tabula Rasa. Estland was vanaf 1944 tot en met 1991 bezet door Rusland. In 1980 verliet Pärt Estland en emigreerde hij naar Wenen. Een jaar later verruilde hij de Oostenrijkse hoofdstad voor West-Berlijn, waar hij momenteel nog steeds woont. Werk van Pärt is onder andere uitgevoerd door het Hilliard Ensemble en Gidon Kremer. Sinds zijn vertrek uit de Sovjet-Unie schrijft Pärt veel religieuze werken, vaak in opdracht van koren en kathedralen. In 2003 ontving hij de Contemporary Music Award. In 2008 ontving hij de Deense Léonie Sonning-prijs.

Op 10 december 2011 werd hij door Paus Benedictus XVI voor een hernieuwbare periode van vijf jaar benoemd tot lid van de Pauselijke Raad voor de Cultuur

Arvo Pärt wordt wel eens een van de leden van “The God Squad“ genoemd.

Het Cello Concerto No 1 in C Major, werd door Joseph Haydn gecomponeerd rond 1761-1765 voor zijn oude vriend Joseph Franz Weigl , de eerste cellist van prins Nicolaus ‘s Esterházy Orchestra.

Het werk  geraakte verloren tot 1961, toen musicoloog Oldřich Pulkert een kopie ontdekte in het Nationaal Museum van Praag. Hoewel sommige twijfelen aan de authenticiteit van het werk, geloven de meeste deskundigen dat Haydn dit concerto componeerde.

Dit vroege werk, dat dateert van vóór zijn D majeur cello concerto ongeveer twintig jaar later,  toont Haydn als een meester van instrumentale schrijven. Het concerto weerspiegelt de ritornello vorm van het barokke concerto alsook de opkomende structuur van de sonata-allegro vorm. Net als in het barokke concerto grosso, is het begeleidende ensemble klein: strijkers, twee hobo’s en twee hoorns. Het is mogelijk dat Weigl de enige cellist was in de Esterházy Orkest toen Haydn het stuk schreef.

Na de orkestrale expositie van het eerste deel, speelt het solo-instrument het openingsthema met volledige akkoorden door alle vier de snaren te gebruiken.  Virtuositeit wordt verder ontwikkeld in het gebruik van snel repeterende noten, het zeer hoge bereik, en snelle contrasten van het register. Deze beweging wordt gedomineerd door één enkel thema, hoewel het thema zelf verschillende motieven bevat die Haydn afzonderlijk ontwikkelt. Tegen het einde wordt een cadens gespeeld.

In het langzame deel , gaat de cello dramatisch door op een lange noot terwijl de orkestrale strijkers het openingsthema hervatten.

De pittige finale, geschreven in sonata allegro vorm, vertegenwoordigd een nieuwe kans voor Haydn om te laten zien wat hij kon doen in het spinnen van één enkel thema in een serie korte motieven en een grote verscheidenheid aan snel wisselende stemmingen. De virtuositeit van het solo-instrument wordt benut in deze beweging, vooral in passages waar de cello snel wisselt van laag naar hoog, zodat het lijkt dat er twee instrumenten spelen.

Mendelssohn: Symphony No. 3 ‘Scottish’

Kort na zijn twintigste verjaardag ondernam Mendelssohn gedurende vijf jaar een aantal reizen door Europa die hem krachtige creatieve impulsen gaven. Voorjaar 1829 toog hij naar Londen waar hij met zijn persoonlijke en artistieke kwaliteiten bewondering oogstte. Eind juli ging hij naar Schotland.

In de schemering van 30 juli bezocht Mendelssohn, om bij te komen van een vermoeiende concertreeks in Londen, het paleis Holyrood en meer in het bijzonder de resten van de vernielde kapel. Van Schiller kende hij het droeve lot van de Schotse koningin Mary en de moord van haar secretaris Rizzio.

In een brief naar huis schreef hij: “Er groeit veel gras en klimop in en aan het beschadigde altaar werd Maria tot koningin van Schotland gekroond. Alles is daar in stukken gebroken, vermolmd en wordt door een heldere hemel belicht. Ik geloof dat ik daar vandaag het begin van mijn Schotse symfonie heb gevonden”.

Lees verder →

Richard Strauss – Ein Heldenleben, Opus 40

Ein Heldenleben is een symfonisch gedicht van Richard Strauss (1864-1949). Het werk werd afgerond in 1898, in een periode waarin het talent van de componist tot volle wasdom was gekomen. Strauss droeg het werk op aan de toen zevenentwintig jaar oude dirigent Willem Mengelberg en het Concertgebouworkest in Amsterdam. De première werd desondanks uitgevoerd door het Frankfurter Museumsorchester.

Ein Heldenleben is een compositie die zonder pauzes wordt uitgevoerd, (behalve de dramatische pauze aan het eind van het eerste deel). Het werk bestaat uit de volgende delen (die niet altijd worden vermeld omdat Richard Strauss later wilde dat dat niet meer zou gebeuren):

1. Der Held
2. Des Helden Widersacher
3. Des Helden Gefährtin
4. Des Helden Walstatt
5. Des Helden Friedenswerke
6. Des Helden Weltflucht und Vollendung

Strauss hanteert in Ein Heldenleben de techniek van het Leitmotiv zoals zo vaak gebruikt door Richard Wagner, als onderdeel van de symfonische sonate-rondo structuur. Het geheel duurt ongeveer drie kwartier, onder te verdelen in respectievelijk vierenhalve minuut, drie, twaalf, negen, vierenhalve en tenslotte elf minuten voor de opeenvolgende delen:

1. Der Held: Het belangrijkste thema van de held wordt voor het eerst vertolkt door een samenspel van de hoorns en de celli, vergelijkbaar met het oorspronkelijke thema van Ludwig van Beethovens derde symfonie, de “Eroica”: een contrasterend lyrisch thema wordt het eerst gespeeld door de hoge strijkers en de houtblazers. Een tweede heroïsch motief wordt geïntroduceerd door de trompetten als de held zijn avontuur tegemoet rijdt, gevolgd door een onverwacht lange pauze, de enige in het gehele werk.

Lees verder →

Suor Angelica (Zuster Angelica) is een opera in één bedrijf van Giacomo Puccini op een Italiaans libretto van Giovacchino Forzano. Het is het tweede deel van Il trittico (de triptiek). De eerste uitvoering vond op plaats 14 december 1918 in New York en werd verzorgd door de Metropolitan Opera.

Plaats: Een klooster nabij Siena

Tijd: Het laatste gedeelte van de 17e eeuw

De opera begint met scènes die de typische aspecten van het leven in het klooster weergeven: alle zusters zingen hun lofzang, en de zuster ordebewaarster legt de twee lekenzusters boetedoening op en iedereen verzamelt zich op de binnenplaats. De leermeesteres legt uit dat het de eerste van de drie avonden is dat de neergaande zon de fontein bereikt en het water goud kleurt. Dat zijn de avonden waarop de zusters bidden voor de medezusters die het afgelopen jaar zijn overleden. Zuster Genevieve doet het voorstel om wat van het gouden water op het graf van zuster Rosa, die dit jaar overleden is, te sprenkelen.

De zusters bespreken de kleine wensen die zij hebben met elkaar. De ordebewaarster is van mening dat welke wens dan ook verkeerd is. Zuster Genevieve bekent dat ze graag de lammetjes weer zou zien, en zuster Dolcina zou graag iets goeds te eten hebben. Alleen zuster Angelica beweert geen wensen te hebben, maar zo gauw ze dit zegt beginnen de anderen te fluisteren: zuster Angelica heeft gelogen, want ze verlangt al jaren naar bericht van haar familie. Sinds ze zeven jaar geleden het klooster inging heeft ze niets meer van hen gehoord. Het gerucht gaat dat ze voor straf naar het klooster is gestuurd.

Giacomo Puccini

De conversatie wordt onderbroken door de ziekenzuster, die zuster Angelica smeekt een geneeskrachtige kruidendrank te maken: haar specialiteit. Dan komen de lekenzusters met de mededeling dat er een koets is gearriveerd bij het klooster. Angelica wordt onmiddellijk nerveus, en denkt (terecht) dat iemand uit haar familie haar komt opzoeken. Moeder-overste spreekt haar bestraffend toe vanwege haar onbetamelijke opwinding en laat dan weten dat het bezoek niemand minder is dan de tante van Angelica, een kille en ongenaakbare prinses.

De prinses legt uit dat Angelica’s zuster gaat trouwen, en dat Angelica daarom allerlei papieren moet tekenen om afstand te doen van het recht op haar erfenis. Angelica antwoordt dat ze heeft geboet voor haar zonden, maar dat er één ding is wat ze niet kan doen – de herinnering aan haar onechte zoontje dat haar zeven jaar geleden is afgenomen loslaten. De prinses weigert eerst te spreken, maar uiteindelijk vertelt ze zuster Angelica dat haar zoon aan de koorts gestorven is. Zuster Angelica, total geruïneerd, tekent het document en stort ineen. De prinses vertrekt.

Zuster Angelica krijgt een visioen – ze gelooft dat haar zoontje haar roept om naar hem toe te komen in het paradijs. Ze bereidt een gifdrank en neemt die in. Pas dan realiseert ze zich dat zelfmoord een doodzonde is en dat ze zichzelf hiermee verdoemd heeft. Ze smeekt de maagd Maria om vergiffenis en wanneer ze sterft gebeurt er een wonder: de Maagd Maria verschijnt, samen met Angelica’s zoon, die haar omhelst.

De Johannes-Passion (BWV 245) van Johann Sebastian Bach is een oratorium met als onderwerp het lijden en sterven van Jezus volgens het Evangelie volgens Johannes. De originele titel luidt ‘Passio secundum Johannem’.

Bach schreef de Johannes-Passion in 1724 in drie maanden tijd. Op 7 april van dat jaar, Goede Vrijdag, werd de Johannes-Passion voor het eerst uitgevoerd in de Nicolaïkirche in Leipzig. Een jaar later verving hij het openingskoor door een ingetogen koraalbewerking, waarschijnlijk omdat er kritiek op de (te uitbundige) muziek was gekomen. Bach bleef wijzigingen aan de Johannes-Passion aanbrengen, zodat er tegenwoordig vier verschillende versies bestaan (naast die uit 1724 en 1725 is er ook een versie uit1728 en 1749). Vlak voor zijn dood begon Bach aan een nieuwe versie, die hij niet heeft kunnen afmaken.

De Johannes-Passion wordt vaak vergeleken met de Matthäus-Passion, die Bach enkele jaren later zou schrijven. In vergelijking met de Matthäus-Passion, is de Johannes-Passion muzikaal wat feller, maar tegelijkertijd ingetogener. Zijn voor de Matthäus-Passion twee orkesten en twee koren nodig: bij de Johannes-Passion volstaat een klein orkest en koor.

Bach volgt vrijwel letterlijk de teksten van het Evangelie volgens Johannes. Op twee plaatsen brengt hij een kleine toevoeging uit het Evangelie volgens Matteüs aan (het wenen van Petrus nadat de haan gekraaid heeft en het scheuren van het voorhang in de tempel, de aardbeving, het splijten van de rotsen en de opstanding van de gestorvenen na de dood van Jezus). Hierdoor ligt het accent in de Johannes-Passion minder op het lijden van Jezus. Jezus komt meer over als een krachtige persoonlijkheid die een boodschap te vertellen heeft dan als het trieste slachtoffer in de Matthäus-Passion. Veel aandacht wordt besteed aan de beschrijving van het proces van Jezus.

De eerste noot van het openingskoor spelen de houtblazers een driestemmige bes, d g: dit staat voor Soli (bes) Deo (d) Gloria (g): Bach draagt de compositie direct op aan God.

Ook op andere plaatsen in de Johannes-Passion maakt Bach gebruik van muzikale symboliek. Zo is het moment dat Pontius Pilatus zwicht voor de druk om Jezus ter dood te brengen het centrale punt. Vanuit dit koraal, Durch Dein Gefängnis, Gottes Sohn is de opbouw van de Johannes-Passion symmetrisch opgebouwd: hiermee (en door het relatief korte eerste deel en langere tweede deel) geeft Bach een kruisvorm aan.

Volg bruggetje voor de ontstaansgeschiedenis

en dit voor nog meer achtergrondinformatie