“De embargo’s zullen vallen”
Voor het eerst heeft een politicus van de toekomstige Duitse regeringscoalitie zich uitgesproken vóór de ingebruikname van de Nord Stream 2-pijpleiding. De achtergrond hiervan zijn berichten dat een Amerikaans consortium de exploitatiemaatschappij wil overnemen.
Voor het eerst spreekt een politicus van de toekomstige Duitse regeringscoalitie zich uit vóór de ingebruikname van de aardgasleiding Nord Stream 2. Als de “vrede wordt hersteld” tussen Rusland en Oekraïne, zullen “vroeg of laat” ook de “embargo’s” worden opgeheven, legt CDU-Kamerlid Thomas Bareiß uit op het sociale netwerk LinkedIn. Dan zou er natuurlijk weer gas kunnen stromen. Bareiß, tot 2021 parlementair staatssecretaris van het federale ministerie van Economische Zaken en Energie, reageert op berichten in Amerikaanse en Britse media dat Amerikaanse zakenlieden van plan zijn de exploitatiemaatschappij Nord Stream 2 over te nemen – in het kader van de gehoopte vredesregeling tussen Rusland en Oekraïne en een zekere toenadering tussen Washington en Moskou.
Een dergelijke overname zou de Amerikaanse invloed op de aardgasvoorziening van de EU nog verder doen uitbreiden. Amerikaans vloeibaar aardgas dekte in 2023 al ongeveer de helft van de totale LNG-import van de EU. Het importaandeel van Russisch vloeibaar gas neemt echter ook weer toe. De nog intacte Nord Stream 2-pijpleiding zou ongeveer 27,5 miljard kubieke meter aardgas per jaar kunnen transporteren; Dat is ongeveer een derde van de Duitse import.
Het eerste overnameplan
De eerste berichten over Amerikaanse activiteiten met betrekking tot Nord Stream 2 kwamen in november vorig jaar. Destijds meldde de Washington Post dat de Amerikaanse zakenman Stephen Lynch op 28 februari 2024 een verzoek had ingediend bij de verantwoordelijke Amerikaanse autoriteit, het Office of Foreign Assets Control (OFAC), om toestemming om de in Zwitserland geregistreerde, gesanctioneerde exploitant van de pijpleiding over te nemen. Dit is in het belang van de Verenigde Staten, omdat de aardgaspijpleiding dan Amerikaans eigendom wordt en dus feitelijk onder Amerikaanse politieke controle staat. Lynch wordt beschouwd als iemand met goede connecties in Moskou, aangezien hij in 2007 betrokken was bij de pogingen om buitenlandse bedrijven van de inmiddels ter ziele gegane Yukos-groep van Michail Chodorkovski onder het beheer van Rosneft te brengen.[1] In 2022 slaagde hij er ook in om de gesanctioneerde Zwitserse tak van de Russische Sberbank over te nemen. Lynch verklaarde nu dat hij ervaring had met de ‘de-Russificatie’ van gesanctioneerde bedrijven en dat hij deze ervaring wilde gebruiken om Nord Stream 2 over te nemen. Terwijl zijn plan onder de Amerikaanse president Joe Biden als hopeloos werd beschouwd, werd nu gezegd dat dit zou kunnen veranderen in het licht van de aankondiging van de verkozen president Donald Trump dat hij een einde wil maken aan de oorlog in Oekraïne.
Onder Amerikaanse controle
Begin maart besteedde de Financial Times aandacht aan de kwestie. Ondertussen is de Zwitserse insolventieprocedure tegen de exploitant Nord Stream 2, die oorspronkelijk op 9 januari 2025 zou beginnen, op verzoek van eigenaar Gazprom uitgesteld tot 9 mei van dit jaar. Gazprom zei dat de regeringswisseling in de VS en de nieuwe verkiezingen voor de Duitse Bondsdag “aanzienlijke gevolgen” zouden kunnen hebben voor de externe locatie van de aardgasleiding.[2]
Er is inmiddels minstens één tweede geïnteresseerde partij voor Nord Stream 2. Het gaat om een door de VS geleid consortium dat aanzienlijk verder is in de voorbereidingen – en kennelijk ook in concrete onderhandelingen – dan Lynch. Zoals de Financial Times meldde, werden verschillende vooraanstaande leden van de regering-Trump op de hoogte gebracht van de gebeurtenissen; Zij zagen het als onderdeel van Washingtons pogingen om de politieke betrekkingen met Moskou te herstellen. Bovendien zou een eventuele overeenkomst over Nord Stream 2 deel kunnen uitmaken van een alomvattende overeenkomst over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne. De Financial Times wees er met name op dat een overname van de gasleiding door een consortium onder leiding van de VS de VS meer invloed zou geven op de aardgasvoorziening in Europa.
Alleen met toestemming van Berlijn
Uiteraard is een heringebruikname van Nord Stream 2 alleen mogelijk met de uitdrukkelijke toestemming van de Duitse regering. Daarvan is vooralsnog geen sprake. Een woordvoerder van de regering wees erop dat Nord Stream 2, verwijzend naar het rapport van de Financial Times, “niet gecertificeerd” was vanwege het geschil over de pijpleiding dat in 2021 escaleerde; Het zou daarom “helemaal niet gebruikt kunnen worden”.[3] De mediaberichten over de kwestie zijn ‘zeer speculatief’.
Ook de Europese Commissie verwierp het idee om het onbeschadigde deel van Nord Stream 2 opnieuw op te starten. De pijpleiding is niet gunstig voor de energievoorziening van de Unie omdat deze ‘niet diversifieert’ en ‘de afhankelijkheid van een onbetrouwbare partner herstelt’ – Rusland, aldus een woordvoerder van de Commissie in Brussel.[4]
Het is ook onduidelijk of er nu Duitse contactpersonen bij de gesprekken betrokken zijn. De Washington Post had gewezen op het agentschap Berlin Global Advisors, waartoe ook Rüdiger von Fritsch behoort, een voormalige Duitse ambassadeur in Moskou.[5] Het agentschap heeft dit niet bevestigd. De voormalige directeur van Nord Stream 2, Mathias Warnig, ontkende expliciet uitspraken van de Financial Times dat hij betrokken was bij de gesprekken over de ingebruikname van de aardgasleiding.[6]
“Veel goedkoper dan LNG”
Ondertussen is Thomas Bareiß, lid van de CDU-Bundestag, de eerste politicus in de toekomstige Duitse regeringscoalitie die openlijk zijn steun uitspreekt voor de ingebruikname van Nord Stream 2.
“Wanneer er weer vrede heerst en de wapenwedloop tussen Rusland en Oekraïne verstomt (en hopelijk gebeurt dat snel),” schreef Bareiß op het sociale netwerk LinkedIn, “zullen de relaties normaliseren.” “Vroeg of laat” zouden “de embargo’s” worden opgeheven – “en natuurlijk zou er dan weer gas kunnen stromen.” “Dit zal deze keer wellicht plaatsvinden via een pijpleiding onder Amerikaanse controle”, legde het CDU-parlementslid uit, verwijzend naar de plannen van een door de VS geleid consortium of Stephen Lynch. Bareiß voegde toe dat “aangezien Europa in de toekomst afhankelijk zal blijven van gasimport” en pijpleidinggas “veel goedkoper is dan LNG-gas en ook milieu-/klimaatvriendelijker”, het aardgas dat via Nord Stream 2 wordt geïmporteerd “zeker snel kopers in Europa zal vinden.” Bareiß was van 2018 tot 2021 parlementair staatssecretaris bij het federale ministerie van Economische Zaken en is momenteel een van de onderhandelaars van de CDU-coalitie met de SPD in de werkgroep die zich bezighoudt met transport en infrastructuur.[7]
Meer Russisch LNG
De stappen met betrekking tot Nord Stream 2 vinden plaats terwijl enerzijds sterke krachten binnen de EU aandringen op een volledige afbouw van de import van Russisch aardgas, terwijl anderzijds de leveringen van Russisch vloeibaar aardgas aan de EU toenemen. Russisch vloeibaar gas mag niet via Duitse LNG-terminals worden geïmporteerd, maar bij andere LNG-terminals in West-Europa is dit wel mogelijk. Via hen kochten de EU-landen in 2024 negen procent meer Russisch vloeibaar gas dan het jaar ervoor; Ze hebben er zeven miljard euro aan uitgegeven.[8] Tegelijkertijd blijft het aandeel van vloeibaar aardgas uit de VS in de totale LNG-import van de Unie op een hoog niveau; In 2023 lag dat percentage al op bijna 50 procent.[9] In de EU eist Energiecommissaris Dan Jørgensen bijvoorbeeld dat de Unie de import van Russisch aardgas uiterlijk in 2027 volledig moet hebben stopgezet. Dit zou echter ook gevolgen hebben voor het gas dat via de Turk Stream-pijpleiding naar Turkije wordt getransporteerd en van daaruit via de Balkan Stream-pijpleiding, met name naar Hongarije en Slowakije. Beide landen zijn daarom tegen een algeheel importverbod. Mocht dit niet gebeuren, dan zou in principe ook de import van Russisch gas via het nog intacte deel van de Nord Stream 2-pijpleiding overwogen kunnen worden. Het hangt er alleen van af of het management door de Duitse autoriteiten gecertificeerd is.
[1] Catherine Belton: Amerikaanse zakenman maakt kans op Russische aardgasleidingen. washingtonpost.com 22.11.2024.
[2] Max Seddon, Henry Foy, Felicia Schwartz: bondgenoot van Poetin dringt aan op deal om Nord Stream 2 opnieuw te starten met Amerikaanse steun. ft.com 02.03.2025.
[3] De federale overheid verwerpt de vermeende plannen voor Nord Stream 2. n-tv.de 03.03.2025.
[4] Jasper Steinlein: EU-commissie overweegt geen deelname aan Nord Stream 2. euractiv.com 04.03.2025.
[5] Catherine Belton: Amerikaanse zakenman maakt kans op Russische aardgasleidingen. washingtonpost.com 22.11.2024.
[6] Ingo Malcher, Stefan Willeke: Matthias Warnig ontkent dat hij Nord Stream 2 wil herbouwen. zeit.de 02.03.2025.