Opeenvolgende VSA-presidenten pralen maar al te graag met de geschenkverpakking van de VSA en benadrukken steeds weer hoe blij we moeten zijn met hun leidersrol die vooral te wijten is aan hun bijzondere verhevenheid, een quasi heiligenstatus onder ‘s werelds naties. Eén ding staat vast: deemoed zit niet vervat in de superioriteitsbijbel der VSA.

Obama verwoordde het zo:

“Wij toonden een offerbereidheid van ons bloed en geld door ons in te zetten niet alleen voor onze eigen kleine zelfbelangen, maar voor de belangen van iedereen.”

Wij durven een behoorlijk aantal vraagtekens te plaatsen bij de belangeloosheid der VSA-acties wereldwijd. In de video wordt het heiligenstatus der VSA als volgt uit de doeken gedaan – we geven een licht ingekorte vertaling met de hoofdpunten:

Het uitgangspunt dat de VSA in wezen en aard anders zijn, of zelfs uniek, in vergelijking met andere landen, wordt dikwijls beschreven als het Amerikaans exceptionalisme. En dat idee maakt diep geworteld deel uit van de Amerikaanse politieke cultuur. De term wordt door politieke onderzoekers op verschillende manieren gebruikt.

• Ten eerste om het unieke historisch traject te tekenen als land. In tegenstelling tot Europa en Azië zijn de VSA een relatief jonge natie. De uitdrukking Amerikaans exceptionalisme wordt soms in deze betekenis gebruikt. In vergelijking met Europese westerse landen zou men accurater kunnen spreken van het Amerikaanse “anders zijn” of de uniekheid.
• Het tweede gebruik van Amerikaans exeptionalisme is een gevolg van het eerste. Als het voorgaande laat vermoeden dat de VSA gevormd werden door unieke historische factoren, die de VSA politieke en economische geschiedenis anders maakte dan deze van andere landen, dan suggereert het tweede gebruik dat het historische patroon de VSA niet slechts anders, maar zelfs superieur maakte.

Dit gevoel van Amerikaanse superioriteit is dicht verweven met een nationalistische visie der VSA, dat het zich hierdoor in een unieke positie plaatst om uit te breiden en hun systeem over heel de wereld te doen verspreiden. Dit was de visie van Amerikaanse superioriteit dat onder het logo Manifest Destiny toeliet dat de VSA naar het westen uitbreidde in de 19de eeuw, het grondgebied van de Indianen bezette en inpalmde, later Alaska opkocht, Hawaï inlijfde en Guam, Puerto Rico en de Filippijnen onder VSA controle bracht na de Spaans-Amerikaanse oorlog.

Omwille van het verband tussen de visie van Amerikaans exceptionionalisme en Amerikaanse uitbreiding, zou men deze visie ook het “imperiale Amerikaans exceptionalisme” kunnen noemen. Deze visie wordt ook vandaag nog gehanteerd; ongelovigen kunnen zich laten overtuigen door Dick & Liz Chiney’s boek “Exceptional. Why the world needs a powerful America” te lezen. Zij stellen de VSA voor als de machtigste, de beste en de meest eerbare natie in de geschiedenis van de mensheid… kortom: de meest exceptionele natie… Lincoln stelde zelfs: “Wij (de VSA) zijn de laatste, beste hoop van de aarde… nodig voor het bewaren en vooruit stuwen van de vrede…”

Dit gevoel dat de VSA een speciaal land is met unieke, misschien zelfs door God gegeven verantwoordelijkheden om de wereld te scheppen naar het eigen beeld is een diep (zelfs dikwijls zeer nadrukkelijk) deel van de Amerikaanse visie van zichzelf. Denk daarbij aan alle actiefilmen in dewelke Amerikaanse helden de wereld verdedigen tegen buitenaardse invasies, terroristische dreigingen, atoomoorlogen of andere vormen van Armageddon. In de film Independence Day vindt de zgz. president dat 4 juli, de Amerikaanse nationale feestdag, dé globale feestdag moet worden. En in die lijn zijn er talrijke filmen gedraaid.

Meer praktisch zijn de opiniepeilingen. Het Pew Research Center houdt regelmatig bevragingen bij de Amerikaanse bevolking over de rol van de VSA in de wereld. En dan komt er aan het licht van ca. 1/4 der Amerikanen vindt dat de VSA bóven alle andere landen van de wereld staat. 1/2 vindt dat de VSA één der grootste (in Trumps betekenis van “greatest”) landen ter wereld zijn. Minder dan 1/4 vindt dat er andere landen bestaan die beter zijn dan de VSA. Er is een lichte tendens naar een meer realistisch inzicht. Vooral bij het jongere segment van de bevolking.

De derde betekenis van het Amerikaanse exceptionalisme neigt eerder naar de positie van de VSA in het internationale systeem. Valery Giscard d’Estaing had in de zestiger jaren kritiek op de “Amerikaanse grenzeloze voordelen”. Meer specifiek over de Amerikaanse dollar als ‘s werelds reserve munteenheid, die toelaat talrijke handelsregels te omzeilen, waardoor handelspartners in het nadeel waren. De kritiek zat echter veel dieper. Het bevat de instelling dat de VSA zichzelf ziet als een uitzondering op de internationale regels. Soms volgen de VSA de beslissingen van de VN of het Int’l Hof van Justitie, en soms zullen de VSA deze gewoon negeren. De VSA zullen soms samenwerken met andere landen en soms ook niet, gaan liever cavalier seul. Dit is de derde en wellicht de meest uitdrukkelijke vorm van het Amerikaans exceptionalisme. “Normale gang van zaken” : uitzonderingen voor de VSA van de regels van het internationale systeem, vertrekkend vanuit de visie dat de VSA een uniek verleden hebben en een speciale, belangrijke rol in de wereld te spelen hebben, een visie die zowel door politiek links als rechts gedragen wordt.

Citaat van Madeleine Albright:

“We zijn de onmisbare natie. Wij staan rechtop en zien verder dan andere naties.”

Het is een steeds wederkerend thema bij presidenten, zoals bv. Trump, Reagan, Obama, JFK, Bush. … De VSA zijn het rijk van de vrijheid, de stralende stad op de heuvel, de laatste, beste hoop voor de aarde én de leiding van de vrije wereld. Dergelijke visies suggereren dat de VSA’s lotsbestemming en voorziene positieve rol op ‘s werelds toneel een voor de hand liggend gegeven is…

Een mythe? Slechts ingegeven door machtshonger? Zijn de VSA navelstaarders? Door de Amerikaanse ingesteldheid wordt het begrip voor anderen moeilijk. Moeilijk om te begrijpen dat anderen minder enthousiast zijn over de VSA dominantie. Moeilijk om met de Amerikaanse twee maten en gewichtenpolitiek, geïnspireerd door hun exceptionaliteitsgevoel, om te gaan en het gewoon hypocriet vinden. Of het nu om nucleaire wapens, omgaan met internationale wetten, de balk in eigen oog niet te willen zien.

Afsluitend: ironisch gezien zou de VSA buitenlandse politiek effectiever zijn als de VSA zich zouden losmaken van hun eigen superioriteits- en deugdzaamheidsovertuiging. En ermee zouden ophouden iedereen deze op te dringen en te bestraffen bij weigering deze te aanvaarden.