Voor ons is het geen nieuws.  De buitenlandse media kwamen er nu pas achter.  Buiten striptekenaars, bier en chocolade valt er bij heel de B-constructie ‘Belgium’ geen eer te rapen… euh… we vergaten de onovertroffen Rode Duivels en de Coburgers, het levend uithangbord voor la Belgique.

Een uitgebreid artikel door een buitenlander, Tim King, op Politico over de onstaat, België, trok mijn aandacht.     De titel is veelzeggend:

België is een mislukte staat (letterlijke vertaling van het begrip “failed state”). 

Op de ‘Index van mislukte en fragiele staten’ 2015 verschijnt ‘Belgium’ niet tussen de koplopers Zuid-Soedan, Somalië, Afghanistan, Haïti of Zimbabwe.  Zó erg is het hier nog niet.  Maar we moeten wel 15 westerse landen laten voorgaan.  Zelfs Portugal doet het beter. Finland zou volgens die lijst het aards paradijs zijn.

België is een mislukte staat.  Het Brusselse radicalismenest is slechts één van de tekortkomingen van een verdeeld, niet functionerend land.
Voor wie hier woont (als buitenlander) komt het direct verband van de Parijse terroristische aanslagen met een Brusselse voorstad niet als een verrassing.  Op de radio – zowel Nederlands- als Franstalig – worden voortdurend discussies gevoerd over Molenbeek, gesprekken vol verontwaardiging, verdriet, woede, schuld, wanhoop, uitdaging… maar geen verrassing.

Een aaneenschakeling van andere jihadistische aanslagen gingen eraan vooraf, telkens met een band met Molenbeek: de aanslag op het Joods Museum in Brussel, Charlie Hebdo in januari en de mislukte aanslag op de Thalys trein.

Inderdaad, geen verrassing, want lang voor de hedendaagse jihadistische aanslagen genoot Molenbeek al de twijfelachtige reputatie van wetteloosheid.  Zelfs de meest dromerige Brusselaar wist dat Molenbeek hoge ogen gooit met overvallen, drugs en diefstallen.

Het is al te gemakkelijk de pijnlijke situatie in de schoenen van Philippe Moureaux te schuiven of bepaalde moskeeën de schuld te geven.
De vraag die moet gesteld worden is: wat onthult Molenbeeks mislukking over het niet functioneren van de Belgische staat?  Over het feit dat Molenbeek een vruchtbare bodem voor jihadisten kon worden.   Het zegt meer over de structuren in België, vooral dan in Brussel.

Opvallend in Molenbeek is de nabijheid van armoede en wetteloosheid en het centrum van een Europese hoofdstad, met de politieke en culturele zetels van de Brusselse, Vlaamse en nationale regeringen.
Al bij al is Molenbeek niet groot met een concentratie van probleembuurten.
Hoe is het mogelijk dat Molenbeeks problemen zo lang hebben mogen voortduren?  Als we bv. vergelijken met Brixton, een Londense voorstad, waar in de jaren tachtig rassenrellen woedden: dat Brixton is wel ten goede veranderd.  Waarom Molenbeek niet?

Het antwoord is een aanklacht tegen het Belgische politieke establishment en tegen opeenvolgende hervormingen tijdens de laatste 40 jaren.  De verantwoordelijkheid voor de mislukkingen ligt voor 1/3 bij de politici en de regering, 1/3 bij de politie en justitie en 1/3 omwille van fiscale en economische redenen.  Een ideale combinatie om tot het vacuüm te komen waarvan de jihadistische terroristen geprofiteerd hebben.

Reeds van bij het begin zou de staat niet voldaan hebben aan politieke wettigheid.  België kwam – volgens Europese normen -pas laat  tot stand als een staat.  Ministeries werden opgedeeld volgens politieke loyaliteit.  Politici als clientisme-sinterklazen.
Diensten zoals bv. onderwijs, gezondheid, zorg e.a. moesten de structuren van de politieke partijen respecteren.  Aanwervingen, benoemingen, promoties en fondsen van de ambtenarij, onder controle van politieke partijen.  Van een poetsvrouw tot een directeur-generaal.   Ministeries werden geleid door partijen, die jobs en geld tot hun beschikking hadden, wie werd er beter van?  Niet de dienstverlening aan de bevolking.
Hoewel er pogingen tot hervormingen gebeurden, gingen deze in vele gevallen niet diep genoeg.  Eerder een spreiding van de buit.

Daar bovenop de taalverschillen, die de boel nog complexer maakten.  Vooral in Brussel, ooit een tweetalig gebied met parallelle structuren voor de verschillende taalgroepen.
De taalspanningen werden uitvergroot door de verdeling van de Belgische economische kracht.  Na G.B. volgde in België de klassieke 19de eeuwse industriële revolutie, gebaseerd op steenkool, staal en spoorwegen, geholpen door de ertsen uit Congo.  Het einde van dat tijdperk trof Wallonië zwaar.

De zware industrie was de oorzaak voor de eerste economische migratie  uit Noord-Afrika en Italië naar België.  De grote moslim bevolking, zoals ook in Molenbeek, is afkomstig uit Algerije, Marokko en Tunesië.

De teloorgang van deze zware industrie veroorzaakte armoede in het vroegere hart van de economische motor, de steenkoolregio van Bergen tot Luik over Charleroi.   Drie steden met een jarenlange traditie van politieke corruptie.

– Dubois, burgemeester van Bergen in 1974, nam in 1973 ontslag uit de regering om onthullingen over zijn betrokkenheid bij het RTT-schandaal, contractentoezegging, te vermijden.  Zijn vrouw en zoon leidden een firma met een monopolie contract met RTT en hijzelf was directeur van een firma met RTT contracten.  Hij bleef burgemeester tot 1989.
– Luik, nog een socialistische burcht. De moord op André Cools.  Het onderzoek naar de moord bracht de corruptie bij de aankoop van de Dassault helicopters aan het licht.  Secretaris-generaal Willy Claes moest erdoor aftreden.
– In Charleroi heersten de socialisten meer dan 20 jaar tot in 2005 onder meer contacten voor huisvuilophaling en de verdeling van subsidies aan sportclubs aan het licht kwamen.  Jean-Claude Van Cauwenberghe, lang voorzitter van de socialisten in Charleroi, zoals zijn vader voor hem, moest ontslag nemen als eerste minister van de Waalse regionale regering.

Tot het jihadistenschandaal van heden was de affaire Dutroux de grootste deuk in de Belgische reputatie.  Na zijn uiteindelijke arrestatie in 1996 kwamen er zodanig veel zware fouten van de politie en justitie aan het licht dat men niet anders kon dan vermoeden dat de politiek hem de hand boven het hoofd had gehouden.  Deze vermoedens werden nooit hard gemaakt maar ze zijn wel een symptoom van het wantrouwen veroorzaakt door de politisering van de politie en justitie.  Ze staken opnieuw de kop op toen Dutroux in 1998 (even) kon ontsnappen.  De ministers van binnenlandse zaken en justitie namen toen ontslag.

De Dutroux affaire toonde aan hoe verdeeld de politie en rechtbanken te werk gingen in België.  Hoewel hervormd bleef de toepassing beperkt.
Ieder wil het zijne doen zonder toezicht van boven.  Bv. Brussel bestaat uit 19 gemeenten.  Elke gemeente zijn eigen politie.  Hoewel samengevoegd in 6 politiezones, het blijft een miskleun in een stad van 1.4 miljoen inwoners.  Het betekent dat de plaatselijke politie nog steeds als een werkgever voor de lagere klasse geldt.  Niet bepaald vertrouwenwekkend.
Uiteraard rijst de kwaliteit met de rang.  Maar als de fundering zwak is kan er ook geen sprake zijn van goed politiewerk.

Wie nieuw is in Brussel, verbaast zich over de wetteloosheid in het verkeer.  Het gebrek aan respect voor de verkeerswetgeving is erger dan in de buurlanden Frankrijk, Nederland of Duitsland.

Ik kan niet ontkennen dat er desondanks beterschap opgemerkt kon worden.  Belgische paspoorten waren lang populair bij criminelen omdat ze niet alleen toegang gaven tot de Schengenzone, maar ook tot talrijke visa-vrije landen waarmee België dienaangaande afspraken had.  In 1998 kwam België rijkelijk laat tot de beslissing de aanmaak van paspoorten te centraliseren i.p.v. die over te laten tot de 520 gemeentebesturen.  Tot dan was het een fluitje van een cent in een gemeentehuis in te breken en blanco paspoorten te stelen.

Er werden ook pogingen ondernomen tot hervormingen bij justitie.  Justitie zou onafhankelijker zijn, maar procedures blijven lang aanslepen.  Het duurde 8 jaar eer Dutroux in 2004 gevonnist werd.  Zij, die de moord op Cools besteld hadden, werden pas in 2012 gevonnist.  De Charleroi corruptie-zaak van 2005 ging enkele dagen geleden pas in een volgende fase in de rechtbanken.

De inning en administratie van belastingen werd verbeterd.  Tax-on-line hielp daarbij.  Maar dat verbergt de diepere structurele problemen bij de Belgische belastingen.  De belasting (sociale zekerheid inbegrepen) op arbeid is zo hoog dat ze ontduiking en de zwarte economie aanmoedigt.   Zwart werk is aantrekkelijk voor hen die uit het normale arbeidscircuit uitgesloten zijn, zoals bv. illegalen.
De rijken worden licht belast; de kloof tussen arm en rijk wordt geaccentueerd.  België is per capita een welvarend land, waarin de werkende bevolking het gevoel heeft zwaar belast te worden zonder dat er een kwaliteitsvolle dienstverlening door de overheid tegenover staat.

Zelfs indien het land daartoe de middelen zou hebben, de federale staat heeft het moeilijk de instrumenten te vinden om deze in het land effectief de verdelen en uit te geven.
Binnenminister Jambon kan zweren zo veel hij wil dat hij Molenbeek gaat uitkammen en opkuisen, de staatsstructuur is tegen zijn plan.  Hij heeft de medewerking van het Brussels gewest en van de Franstalige gemeenschap nodig.  Als N-VAer heeft hij nauwelijks politieke steun in Brussel.  Brussel is de hoofdstad van Vlaanderen, maar de grote meerderheid van de bevolking spreekt Frans.   Jambons uitspraak wordt door het Brusselse  francofone establishment met argwaan – of zelfs met vijandigheid  – bekeken.

In quasi elk ander Europees land resulteert de strijd tegen het terrorisme in een centralisering van de macht, mensen en geld.  België echter, verdeeld in zijn taalpolitiek, doet net het omgekeerde.  Quasi elke federale verkiezing en daarop volgende onderhandelingen om tot een coalitie te komen, resulteert in een volgende ronde van de overdracht van bevoegdheden.  Soms iets banaals, zoals de erkenning van buitenlandse diploma’s.

Na Charlie Hebdo in januari bleek dat de Belgische geheime dienst 150 personeelsleden tekort had.  Deze week werd bekend gemaakt dat 42 personen aangeworven werden, maar hun opleiding zou 2 jaar in beslag nemen.  De gevolgen van de onderbezetting werden meer dan duidelijk toen bleek dat de informatie over de Parijse terroristen niet doorgegeven of met elkaar in verband gebracht werd.

Het raderwerk dat ergens anders plaatselijke, gewestelijke en nationale gegevens moet verbinden, werkt niet.  Erger, de politieke kaste heeft zich er grotendeels bij de niet-werking neergelegd.
Toegegeven, voor buitenstaanders lijkt België een plaats waar het aangenaam toeven is.  De staat is niet assertief.  Het lukt wel op de een of andere manier.  Meestal heeft men de wet niet nodig.
Maar de gebeurtenissen in Parijs maakten duidelijk dat de rest van Europa hiervoor een prijs moet betalen.

Vertaling en bewerking: redactie Golfbrekers, FVE