Goede Vrienden,  

De Eucharistie is en blijft de oorsprong en het hoogtepunt van het christelijk leven. We hebben hierover vroeger al een reeks overwegingen geschreven die een afgerond geheel vormen (vanaf XVI.44, 29 oktober 2021 tot januari 2022). We willen nu iets vermelden van de rijkdom van de oosterse, byzantijnse liturgie, nl de goddelijke liturgie van de heilige Johannes Chrysostomus (+ 407). Deze wordt in onze gemeenschap nu op donderdag, zondag en feestdagen gevierd. We geven een kort overzicht van de intense voorbereiding. Herinner u dat vroeger in de Latijnse liturgie ook uitgebreide gebeden voorzien waren voor de voorbereiding van de Eucharistie. Ze geven de eeuwenoude eerbied weer voor dit sacrament.

De byzantijnse Eucharistie voorziet een lange voorbereiding. Priester (en diaken) gaan in de kerk eerst degene groeten die de gemeenschap voorzit en bidden dan de voorbereidingsgebeden “voor de heilige poorten”, te beginnen met drie buigingen. Samen wordt het gebed gebeden tot de heilige Geest, waarmee iedere liturgie begint.  Volgt het Onze Vader. Zij vragen om vergeving aan de aanwezigen en buigen daarbij voor het volk. Er volgt een gebed tot de Heer Jezus en een gebed voor de Maagd Maria, waarbij telkens de betreffende icoon wordt vereerd. Ze buigen driemaal voor de iconostase (de wand met iconen die het schip van de kerk scheidt van het heiligdom) en treden het heiligdom binnen. Ze buigen driemaal en kussen het Evangelieboek en het altaar. Dan gaan ze naar de sacristie om zich aan te kleden. Bij ieder kledingstuk hoort telkens een gebed: de albe, de stola, de mouwen, (bij grotere plechtigheden  het “epigonation”, het vierkant dat rechts gedragen wordt), de kazuifel. Hierna wassen ze hun handen onder het bidden van een deel van psalm 25.

De voorbereiding van het brood, “het Lam” genaamd, begint met een gebed van Goede Vrijdag dat verwijst naar Jezus’ Kruisiging. Het vierkant met de stempel en de afkortingen van “Jezus Christus Nicanor” (= Overwinnaar) wordt er uit gesneden en op de pateen gelegd. Met het mes, dat de lans verbeeldt, steekt de priester rechts in de linker rechthoek (J. Chr.) en verwijst in het gebed naar de lansstoot van de soldaat in Jezus’ zijde. Dan worden water en wijn in de kelk gegoten. Ter ere van de Moeder Gods snijdt de priester nu een driehoekje uit het brood en legt het links van het vierkant (= de rechterzijde van het Lam) op de pateen.

Hierna volgen negen gebeden voor evenveel intenties die rechts  (= links van het Lam) worden gelegd: ter ere van de aartsengelen, Johannes de Doper en de aartsvaders, Petrus en Paulus en alle apostelen, de kerkvaders en pausen, de eerste martelaren, Antonius met de grote monniken en asceten, Cosmas en Damianus en  andere wonderdoeners, Joachim en Anna met de patroon van de kerk en alle heiligen en tenslotte ter ere van Johannes Chrysostomus (of Basilius wanneer de liturgie van deze heilige gevolgd wordt). Onder het “Lam” worden dan stukjes brood gelegd voor de intenties ter ere van de levenden en overledenen die men wil gedenken. Tenslotte legt de priester een stukje brood voor zichzelf met het gebed: “Gedenk, Heer, ook mij onwaardige, en vergeef al mijn vrijwillige en onvrijwillige zonden”. Er worden vervolgens voldoende stukjes brood voor de aanwezigen gesneden die bovenaan worden gelegd. Vervolgens wordt de “ster” over het brood gezet terwijl in het begeleidend gebed herinnerd wordt aan de ster in Bethlehem die bleef staan boven de plaats waar het Kind Jezus geboren werd. De ster is een ijzer in kruisvorm met bovenaan een sterretje. Brood en kelk worden met een klein doekje bedekt en over het geheel wordt een groot doek gelegd. De priester buigt driemaal en bewierookt de gaven. Met uitgestrekte handen bidt hij:

“O God, onze God, Gij die ons het hemels Brood hebt gezonden als voedsel voor gans de aarde, onze Heer Jezus Christus, Redder, Verlosser en Weldoener, die ons zegent en heiligt, zegen en ontvang deze offergave op uw altaar in de hoogste der hemelen. Gedenk in  uw goedheid en liefde voor de mensen, hen die U deze gaven aanbieden en hen voor wie deze gaven worden aangeboden. Bewaar ons zonder smet bij de viering van uw goddelijke geheimen want geheiligd en geëerd is uw hooggeëerde en grote Naam, Vader, Zoon, en Heilige Geest, nu en altijd in de eeuwen der eeuwen”.

Nvdr: Deze video’s om een beeld te schetsen; luister ook naar de prachtige muziek en gezang

De byzantijnse liturgie is met meer symbolen omgeven dan de  Latijnse Eucharistie: voortdurend bewierokingen, buigingen, 2 processies (voor de lezingen en voor de offerande), zegeningen, litanieën,  lange gebeden, de priester die met het doek over de gaven beweegt om het afsmeken van de heilige Geest te verbeelden… Ook is er meer wisselwerking met de aanwezige gelovigen, die telkens met gezangen antwoorden op de gebeden van de priester. De heilige Communie gebeurt altijd door het indopen van het heilig Brood in het heilig Bloed. De priester doet dit met de hand of met een lepeltje. Vervolgens celebreert de priester met de rug naar het volk omdat hij degene is die de gebeden van het volk bij God brengt. Deze twee kostbare, eeuwenoude en bijzonder zinvolle gebruiken (heilige communie op de tong en priester met het volk gekeerd naar God) waren ook steeds aanwezig in de Latijnse liturgie, maar werden, tegen het Tweede Vaticaans concilie in, door sommige voorgangers in plaatselijke gemeenschappen steeds meer afgeschaft.

P. Daniel, Mar Yakub, Qâra, Syrië, 25.11.22

Flitsen

Terwijl de Latijnse Kerk het feest van Christus Koning van het heelal herdacht, als afsluiting van het kerkelijk jaar, vierden wij de Byzantijnse Eucharistie van de negende zondag na het feest van het Kruis, met het Evangelie van de rijke dwaas (Lukas 12, 16-21). We trachten deze byzantijnse liturgie steeds beter te begrijpen én te vieren.

De laatste olijven zijn geplukt en worden naar de olijvenpers in Homs gebracht: 1182 kg. Het zijn enkele honderden kilo’s meer dan vorig jaar.