Buiten het vastgelegd programma biedt de rederij ook optionele excursies aan. Zodoende splitst onze groep zich op. Zo is er een avondexcursie “Moscow by night”, een uitstap naar het klooster van Sergiev-Possad, het Nieuwe Maagdenklooster, de Tretyakov galerie, de Ostankino televisietoren voor een blik op de stad en een folkloristische avond. Of… het vervoer heen en weer naar het centrum van stad met vrije tijd die we naar believen kunnen invullen, iets waaraan wij de voorkeur geven. We zijn gewapend met een goede gids uit onze bib en willen de sfeer van de stad opsnuiven.

De Kathedraal van de Voorbede van de Moeder Gods – beter bekend als de Sint Basiliuskathedraal – op het uiteinde van het Rode Plein… blijkt om de een of andere duistere reden niet toegankelijk te zijn. Een massa volk staat te wachten tot de deuren op de normale openingsuren toegang verstrekken… maar iedereen wordt door een eerder stugge soldaat – in volledig gevechtstenue – aan het open hek weggestuurd. Niemand kan achterhalen welke de reden is. Ook dit is het gestructureerde Moskou, of beter gezegd: Rusland. In Sint Petersburg is de toestand iets beter. En ja, contact met de bevolking is moeilijk, zelfs onmogelijk. Stug of gewoon niet bij machte te communiceren in een andere taal? Van Elena hadden we vernomen dat iedereen op school Engels als tweede taal leert. Maar ze kennen slechts de voorgeschreven woorden en zinnetjes uit de les, want de taal horen ze nooit. Alles wordt gesynchroniseerd in het Russisch en bovendien heeft een doorsnee burger geen nood aan andere talenkennis. Rusland is een wereld op zich. Zoals een Amerikaan of Brit ook geen andere talen kent of de noodzaak ervan inziet. Navelstaarders. Stilaan keert het tij – in musea en kerken worden met mondjesmaat ook opschriften en uitleg, niet alleen in ons geschrift, maar bovendien in het Engels vertaald.

De Basiliuskathedraal werd gebouwd door Ivan de Verschrikkelijke om de overwinning op de Tataren / Kazan te vieren. Basilius (Vasilli) zelf was een soort Robin Hood die stal van de rijken om nadien zijn buit uit te delen aan de armen. De kerk lijkt wel het Russisch-orthodoxe alternatief van Slot Neuschwanstein en ze ontsnapte te nauwer nood aan de sloopwoede van de bolsjewieken. Naar verluidt zou Ivan de Verschrikkelijke de ogen van de architect laten uitsteken hebben om te verhinderen dat hij elders een vergelijkbare of mooiere kerk zou bouwen.

Het valt ons steeds weer op: Moskou is duur. Afgrijselijk duur. Waar een grote fles plat water elders 30 roebel kost, vraagt men in het centrum van Moskou 200 en zelfs 300 roebel. Gewoon een schande. Er gelden andere regels voor Moskovieten en bezoekers. Toegangsgelden zijn een pak goedkoper voor eigen volk. Naar verluidt – we hebben geen gebruik gemaakt van een taxi – kunnen taxichauffeurs de normale ritprijs met 3 vermenigvuldigen voor buitenlanders. Schaamteloos.

A propos, schaamteloos… De hordes Chinezen zijn een ware plaag. Onbeschoft en in grote getale aanwezig. 12 miljoen Chinezen bezoeken Rusland op één jaar tijd, waarvan 6 miljoen alleen al in St. Petersburg. Als een niet van de wijs te brengen leger bosmieren wringen ze overal voor en tussen, duwen anderen opzij tot zij vooraan staan. Het zijn kleine mensjes maar ze zijn met velen. Eens hun doel vooraan bereikt draaien ze zich met hun rug naar het te bekijken doel en maken breed lachend een foto van zichzelf – een selfie in modern Nederlands – waarbij je nogmaals achteruit gedrongen wordt. Honderden foto’s van zichzelf met op de achtergrond iets waarvan ze noch de naam noch de geschiedenis kennen. En de Russische horeca verdient er niets aan. Elena wist ons te vertellen dat zij met hun eigen Chinese touroperator, met hun eigen hotels, restaurants, warenhuizen, souvenirwinkels, gidsen e.d. “bediend” worden. En ja, nu we erop letten, zien we bij opschriften van Chinese winkels meterslange rijen wachtende Chinezen staan. Dat Rusland en China eng samenwerken mag blijken uit deze festiviteiten en uit de Chinese bijdrage bij de bouw van een nieuwe metrolijn:

Op de bovenstaande video ziet u ook even een elektriciteitscentrale in beeld. We hebben er talrijke opgemerkt; ze behoren tot de normale invulling van een Russische samenleving. Ze werken allemaal op aardgas en er zijn er zo veel nodig wegens het klimaat en wegens het doorsnee verwarmingssysteem. Huurappartementen worden meestal mét verwarming aangeboden. De huisbaas beslist autonoom wanneer hij de verwarming inschakelt. Huurprijzen zijn trouwens laag, wat niet meer dan normaal is bij een doorsnee loon van 400 euro per maand. En dan nog ziet een gepensioneerde zich dikwijls verplicht te verhuizen naar één kamer (een één-kamer-appartement is letterlijk één kamer – niet zoals bij ons met één slaapkamer) of bij hun kinderen in te wonen.

De wisseling van de wacht konden we niet zien omdat er minstens 300 Chinezen het zicht belemmerden. Lenin konden we niet bezoeken omdat er aan het kaartjesloket een lange rij stond aan te schuiven. We zullen het wel overleven. Hierbij een video van dat wat we niet gezien hebben… De Russische gelatenheid heeft ons gepakt.

In het Staatshistorisch Museum daarentegen lopen we quasi alleen. Er zijn meer suppoosten dan bezoekers. Nochtans konden we bovenop de normale collectie genieten van een tijdelijke tentoonstelling gewijd aan de Schatkamer der Romanovs. Links naast het museum bevindt zich poort die toegang geeft tot het Rode Plein.

Moskou. Waar de president met een helikopter middenin het Kremlin landt voor vergaderingen. Waar er nauwelijks vuilbakken op straat te vinden zijn. Waar er desondanks geen sigarettenpeuken of papiertjes op de grond liggen. Waar er geen graffiti te bespeuren valt. Een bruisende stad in beweging. We zijn er behoorlijk van onder de indruk. En we hadden er best nog een dag langer willen rondzwerven, maar er wonen… neen… dat niet. In geen enkele grootstad trouwens: een mens verliest er zichzelf.

Morgen berichten wij over de kanaalvaart, de sluizen, de Wolga en Uglich.

We blijven drie dagen in Moskou. Het warenhuis Gym/Gum op het Rode Plein wordt eerst bezocht vermits men daar geld uit de muur kan halen of wisselen bij een bank. En voor een sanitaire stop. Voor de meesten van onze groep de eerste gelegenheid om aan roebels te geraken vermits slechts enkelen het wisselloket in de luchthaven, bij de bagageband, opgemerkt hadden. De wisseltarieven kunnen enorm verschillen: niet alleen de koers maar ook de soms gedurfde commissie. Richtlijn: 1 euro = 70 roebel. Of 100 roebel = 1.53 euro. Ongeveer.

Gym/Gum is alles wat het ideaalbeeld van het communisme niet was. Decadente verspilzucht voor de rijken. De doorsnee Moskoviet zal daar zijn boodschappen niet doen. De doorsnee toerist ook niet. Bij elke winkel staat een veiligheidsagent in een strak pak.

Het Kremlin is zoveel meer dan we verwacht hadden. Prachtig, groots! Wegens een conferentie – het is niet duidelijk welke – mogen we een imaginaire streep niet overschrijden naar bepaalde overheidsgebouwen. En ze zijn daar streng: op regelmatige afstand staat een veiligheidsambtenaar – politie, leger of privé? – die gewapend met een fluitje een overmoedige of niet oplettende toerist terug tot zijn groep sommeert. Twee meter verwijdering is genoeg om het fluitconcert in gang te zetten. Gelukkig dat onze groep voorzien is van een audiosysteem met oortjes waardoor de gids op een gewone geluidssterkte kan praten en je niet gestoord wordt door andere audio-invloeden.

Via dit bruggetje kan u alle mogelijkheden van een Kremlinbezoek bekijken (Engels). Ga met uw muis over de gebouwen in het plan en ontdek wat erachter zit. Indrukwekkend, al hebben we zo onze bedenkingen bij het moderne betonnen gebouw – het Staats-Kremlinpaleis – (1959-1961), gebouwd in opdracht van Chroetsjov voor partijcongressen, waar nu allerhande opvoeringen en evenementen georganiseerd worden (6000 zitjes), dat vloekt bij historisch erfgoed. We ontdekken de grootste klok, de zgn. Tsarenklok van 200 ton, die nooit geluid werd, vermits ze – toen ze na het gieten snel gered moest worden van een verterende brand, nog niet genoeg afgekoeld was om het koele bluswater te weerstaan en vervolgens een stuk van 11 ton afbrak, en het grootste kanon uit 1586, 40 ton zwaar, dat nooit geschoten heeft. Mooi voor een foto, dat wel. De kerken of kathedralen (onze gids noemt elke kerk een kathedraal) zijn indrukwekkend: goud is alom aanwezig. En fresco’s. En iconen. En beelden. En graven. Kortom: één en al geschiedenis. De tragiek van Rusland. In de loop der volgende dagen zullen we versteld staan van het leed dat het Russische volk in de loop der eeuwen heeft moeten verduren en iedereen van onze groep heeft dezelfde bedenking, nl. begrip voor de Russische revolutie (… en de Franse). Een dergelijke mate van ongelijkheid moet op de duur tot een uitbarsting komen. Over oorlogen en bezettingen hebben we in lang vergeten geschiedenislessen gehoord, maar ons nooit gerealiseerd hoe erg, hoe ingrijpend deze in Rusland wel waren. WOII wordt weliswaar niet verzwegen maar ook niet breed uitgesmeerd. In schril contrast met… Napoleons Ruslandveldtocht en de landbezettingen van Polen en Finnen. Rusland was (… en is) nu eenmaal ver van ons bed. Onbekend en onterecht onbemind.

We kunnen onmogelijk elk paleis, elke kathedraal beschrijven. We vermelden wel nog de kathedraal van de aartsengel Michael (Archangelslki Sobor), de kerk waar eeuwenlang de tsaren trouwden, gekroond en begraven werden. Het eerste bouwsel werd in 1333 opgericht. De huidige kerk herbergt 47 grafmonumenten; de resten van Ivan de Verschrikkelijke liggen – onzichtbaar – achter de iconostase. Peter de Grote besloot – nadat hij Sint Petersburg tot hoofdstad van Rusland had benoemd – met deze gewoonte te breken; hij en zijn opvolgers delen hun eeuwige rust in de stad die naar hem genoemd werd. Opvallend is het graf van de tsarewitsch, de jonge kroonprins Dmitri, zoon van Ivan de Verschrikkelijke, die in Uglich vermoord werd. We vernemen dat de hoge grafzerken, de meesten in witte marmer, hol zijn; de lichamen liggen onder de vloer – echter niet in een crypte – begraven.

We eten ‘s middags in het Hard Rock Café. Lekker eten, dat wel, maar de bediening kent – zoals we overal zullen merken, quasi geen andere talen. We komen hier nog op terug. Om een beeld van de vermaarde metro te krijgen, maken we een ritje door de bekendste metrostations. Nergens ter wereld kan je dergelijke stations bewonderen.

En dan is de dag om. Morgen staat er meer Moskou op het programma.