Het einde van onze reis nadert. Buiten de gewone dagindeling aan boord staat Verkhniye Mandroga a/d Svir op het programma. Vandaag is een dag gewijd aan het natuurschoon dat ons omringt. En aan Mandroga (… of Mandrogi; het wordt zowel met ‘a’ als ‘i’ geschreven), dat veel gelijkenissen toont met een pretpark, maar omdat we nu eenmaal niet heel de afstand van Kizhi zonder tussenstop kunnen afleggen, is het een welgekomen laagdrempelig landbezoek. In Rusland is geschiedenis nooit ver weg. Mandroga moet u verplaatsen in een 19de eeuws landbouwersdorp. Het beleefde zijn hoogdagen van de lokale economie vooraleer Peter de Grote zijn stad op de kaart zette en de toegang tot de Baltische Zee mogelijk werd. Er werd graniet en ijzererts ontgonnen, schepen gebouwd en was tevens een kruispunt van handel. Tijdens WOII werd het compleet platgebrand; de bewoners verhuisden naar omringende dorpen.

In 1996 begon de hergeboorte van een intussen desolate plaats overgroeid met wilgen. In 1999 kreeg het bij decreet van de Russische regering (terug) een plaats op de kaart van de Russische Federatie. In Mandrogi (… dat vertaald uit het Wespisch “stroomversnellingen” betekent) werden Russische huisjes, hotels, werkhuizen, een boyar landhuis, een restaurant, boerderijen, een vodkamuseum en de kerk van de H. Profeet Elisha uit de 18-19de eeuw her- of gebouwd. Als je ergens originele souvenirs kan kopen, dan is het in Mandrogi.

U ziet hier quasi vergeten ambachten, zoals spinnen, weven, borduren, schilderen van matroesjka’s, houtsnijwerk, mandenvlechten, pottenbakken, bloemschikken, kruidengebruik en maakt kennis met oude muziekinstrumenten, met ‘s werelds grootste vilten laars en met het wodkawalhalla.. Het is trouwens de enige plaats op de wereld waar een president met klei zijn eigen beker maakte én een matroesjka beschilderde. Vodka zal hij ook wel eens elders gedronken hebben.

Mandroga is gewoon een laagdrempelige kennismaking met het verleden. Voor het vodkamuseum moeten we 300 roebel betalen, die echter kunnen afgetrokken worden van een aankoop of je kan er ter plaatse 5 wodka’s – uit te kiezen uit het oneindige assortiment (2800!!!) achter de toog – drinken of een flesje meenemen. In Moskou en Sint Petersburg vind je ook “vodkamusea” – waarschijnlijk zijn er ook in Siberië en op de Krim. De beer verwelkomt je:

‘s Middags krijgen we een barbecue aangeboden, begeleid met Russische folkloremuziek/dans.

Wat hebben we deze reis ongelooflijk geluk gehad met het weder. In Moskou verdween het gemiezer ‘s morgens tijdens onze busrit naar het centrum om pas op onze laatste dag in Sint Petersburg terug present te geven, maar dan wel als een fikse regenbui. Verder hebben we alle dagen kunnen genieten van zon met 22°C temperatuur. Tijdens de vaart overdag zaten we gewoon in korte broek en hemdje op het zonnedek te genieten van het voorbijglijdend landschap en alom aanwezige natuur.

Deze avond is de laatste die we varen; vandaar “Captains Dinner”, een feestelijke afsluiter. En – niet onbelangrijk – nadien de zgn. talentenjacht, waarvoor onze groep Nederlandstaligen, twee liedjes ingestudeerd heeft. Op de muziek van “Langs de Amsterdamse grachten” en de “Zilveren Vloot” hebben een Nederlandse en een Vlaamse dame van onze groep een nieuwe tekst – die een verband met Rusland moest hebben – geschreven. Onze Elena brengt – onverwacht – een meesterlijke vertolking van Jacques Brels “Amsterdam”*. De receptioniste ontpopt zich als een getalenteerde copy van Edith Piaf met “Mylord”. Als apotheose treedt het Chicherinkoor op, m.a.w. alle reizigers die dagelijks Russische liedjes (… in het Russisch) geoefend hebben… het applaus klinkt nog na.

Morgen volgt de laatste halte: Sint Petersburg. Maar we moeten eerst nog het Ladogameer – het grootste meer van Europa – oversteken eer we de Neva bereiken. Loofbomen hebben plaats geruimd voor sparren.

*Liesbeth List of Elena… als we onze ogen sluiten horen we geen verschil

We zetten onze reis verder via de Kovzha richting NNW naar het Onegameer, waar we in een noordelijke punt het eilandje Kizhi als bestemming hebben. Het Onegameer is na het Ladogameer, waar we een dag later via de Svir zullen doorvaren, het grootste meer van Europa. In het meer bevinden zich verschillende eilandjes, o.a. Kizhi dat opgenomen is op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Kizhi ligt op zo’n 600 km van de poolcirkel.

Vooraleer we Kizhi bereiken wordt aan boord van de Chicherin het volgende programma aangeboden: radiowekdienst (… in alle kajuiten klinkt dan onaangekondigd een stem, die uit een diepe kelder lijkt te komen; de eerste keer was het schrikken…), ontbijt, ochtendgymnastiek, lezing over de Romanovs, repetitie Russische liederen zingen, routeinformatie (via dezelfde luidspreker in alle kajuiten, in alle bars, zelfs aan dek), bezoek aan de brug (éénmalig… we vernemen dat het schip over 2 GPS systemen beschikt – een Russisch en een Amerikaans – “voor de zekerheid” antwoordt de kapitein op de vraag “waarom?”), pianomuziek in de panoramabar, middagmaal, lezing door onze Elena (met Russische taalles), lezing over Peter de Grote, “Vodka Tasting Party”… en uiteindelijk aankomst in Kizhi. En ‘s avonds wordt de Chicherin gekaapt door piraten, die zich uiteindelijk vreedzaam met hun gijzelaars na het diner naar de Ladogabar zullen begeven voor de afsluitende dansavond.

Ook in Kizhi staat een plaatselijke gids – een knappe Arische slanke verschijning – ons op te wachten. Zij woont niet op Kizhi, verplaatst zich met een bootje, van haar thuisadres zo’n 20 minuutjes varen verwijderd. Onze Elena vraagt haar of ze Karelische is. En ja, hoor, dat is ze.

Karelië. Tot onze scha en schand moesten we toegeven dat we het ergens achter Keulen hoorden donderen. Rusland is nu eenmaal ver van ons bed. Blijkt dat de bewoners van dit grensland eeuwenlang de speelbal zijn geweest van de omringende machtshebbers.

Op Kizhi bevinden zich 9 dorpen of gemeenschappen. Het Karelische Bokrijk dat wij bezoeken is tijdens de winter gesloten voor bezoekers; slechts enkele mensen, die voor het onderhoud zorgen en de boel in het oog houden, verblijven er permanent. Het moet er bij 2 – 3 meter sneeuw eerder desolaat zijn – ook al is het landschap en de omringende waterplas indrukwekkend. We bezoeken de molens, schuren, huisjes met voorstelling van oude ambachten, luisteren naar een beiaard, leren over het houtsnij- en vlechtwerk van de goudgele Karelische berken (meer info), bezoeken het kerkhof en geven onze ogen de kost in de winterkerk. De zomerkerk, het beroemdste bouwwerk op Kizhi, de Kathedraal der Transfiguratie, is niet te bezichtigen wegens restauratiewerken. En dan hebben we nog geluk dat we ze überhaupt te zien kregen, want naar verluidt zou ze jarenlang in de steigers gestaan hebben. De houten balken, de dakleien, werden allemaal – één na één – vervangen. De dak- en koepelbedekking is gemaakt van populieren-houten leien, die naar gelang de lichtinval zilver of goud kleuren. Uiteindelijk zal het hout helemaal grijs verweren. Zo’n 3000 rode sparstammen werden gebruikt voor de bouw der muren, naar verluidt zonder het gebruik van schroeven of nagels. Met 22 uivormige torentjes lijkt de kerk net uit een sprookjesboek ontsnapt te zijn. Overdadig en tegelijkertijd ingetogen. Niet groot en tegelijkertijd groots.

De winterkerk, kleiner en gemakkelijker te verwarmen, is gewoon prachtig met, zoals gebruikelijk, een overdadig gouden iconostase met onbetaalbare iconen. In ons achterhoofd: wat met brandgevaar? Onze Karelische gids komt hier elke week – met haar bootje als vervoermiddel – naar de eredienst. Een huisje is helemaal ingericht alsof de bewoners er nog altijd verblijven, met spinnewiel, weefgetouw, een heilige hoek met icoon, een beddenhoek, tafel, stoelen, schapraai, boterton, een ophangwieg, resp. aan een haak, die bevestigd is aan een houten lat in het gebinte en die naar wens/noodzaak kan gedraaid worden van de ene kant naar de andere, en een keuken met winterkippenhok onder het aanrecht… alles wat leeft zou buiten tijdens de winter immers bevriezen. Dit allemaal in één ruimte. Alles in hout.

De luchtopnames geven u een idee van de uitgestrektheid van het (water)landschap, van de indrukwekkende, oneindige natuur, iets dat wij in ons volgebouwd land niet kennen.