Schuld en boete, daders en slachtoffers
Gisteravond naar een ‘ausgewogen‘, een evenwichtig programma gekeken op ARD bij Sandra Maischberger: ‘Das Erbe von 1945’ (De erfenis van 1945). Evenwichtig omdat het niet zoals in het verleden slechts het ‘mea culpa’ mantra van de Duitse erfzonde vertolkte. Met gasten die de oorlog én de ‘bevrijding’ beleefd hebben. Met een gastvrouw die vragen stelde die mochten beantwoord worden, die tijd gaf aan de hoogbejaarde gasten en tijd nam om ernaar te luisteren. ‘Kompliment‘!
Een poging om af te sluiten. Om inzicht te geven. De Duitsers als daders én als slachtoffers. Binnenkort zullen er immers geen getuigen meer in leven zijn. Over de daderrol werden ontelbare oorlogsfilms gedraaid. En nog meer documentaires. Pas sinds pakweg 10 jaar is er ook plaats voor het Duitse leed – steeds met de randbemerking dat ze het zichzelf toe te schrijven hadden. Een ja-maar-erkenning. Duitsers als slachtoffers, kan dat? Wil men de schuld hiermee afkopen?
Gasten: filmproducent Nico Hofmann, bekend en berucht van zijn WOII-trilogie „Unsere Mütter, unsere Väter“, journalist Niklas Frank, zoon van SSer Hans Frank, die het als zijn persoonlijke levensmissie beschouwt tot aan de dood de messen te scherpen om zijn vader postuum nog eens af te maken, hoogbejaarde Elfriede Seltenheim, een verkrachtingsslachtoffer, de eveneens hoogbejaarde Gerhardt Eppler, Wehrmachtsoldaat, Guido Knopp, ‘geschiedenisleraar van de natie’, die meent dat er slechts sprake is van individuele schuld en geen collectieve, en Miriam Gebhardt, historica.
Buiten de agressieve aanval van Niklas Frank verliep het gesprek merkwaardig sereen. Die concludeerde dat er niets veranderd was, dat de Duitsers geen lessen getrokken hadden uit het verleden en hij staafde dit door attent te maken op de afwijzende houding van de bevolking t.o.v. nog meer financiële ondersteuning aan Griekenland. De persoonlijke afrekening met zijn vader illustreert hij met een foto van de geëxecuteerde Frank, die hij steeds op zak heeft.
Vooral indrukwekkend waren de twee mensen die WOII en de bevrijding beleefd hebben. Voortdurend hun gedachten ordenend en in zinnen omzettend, geven ze een getuigenis. Zoals Eppler op de vraag waarom hij dan soldaat geworden was – vrijwilliger zelfs – “ik was 8 jaar toen Hitler aan de macht kwam. Nooit iets anders gezien of gehoord.” En zijn antwoord op de vraag of hij dan wou dat Duitsland de oorlog zou winnen: “Als soldaat is het toch logisch dat je de strijd wilt winnen?”
En Elfriede Seltenheim, die af en toe aarzelend vertelt – ze kon er pas na 50 jaar mee naar buiten te komen – over de verkrachting die wekenlang duurde. Verschillende keren per dag. In het bijzijn van haar ouders. En dat ze nadien als ‘Vertriebenen’ alles kwijt waren: vooral hun zelfrespect.
Dat het einde van de oorlog niet de bevrijding betekende gold in het bijzonder in het oosten van Duitsland, waar het Rode Leger een spoor der vernieling hield. Van de 3.1 miljoen Duitsers, die in Sovjet gevangenschap geraakten, kwam 1 miljoen niet terug. 2 miljoen verkrachte vrouwen.
Miriam Gebhardt, historica, die een boek over de verkrachtingen geschreven heeft. Tot dan ontbrak in haar werk de empathie vanuit het perspectief van de slachtoffers. Een analyse van de verkrachtingen: ook westerse bevrijders namen eraan deel. Amerikaanse soldaten verkrachtten zelfs de vrouwen van hun Franse geallieerde strijdmakkers. Motief? Wraak bij de Russen, verwrongen vrouwenbeeld bij de Amerikanen.
Veteraan Wehrmachtsoldaat Eppler herinnerde ook aan de vergeten wreedheden van de Wehrmacht in Rusland en aan de 3 miljoen Russische soldaten die in Duitse gevangenschap zouden omgekomen zijn.
Wie de uitzending wil bekijken, moet zich haasten: wordt eerstdaags van de ARD-webstek verwijderd. Volg bruggetje naar ‘Das Erbe von 1945’.
Vorige bijdragen op Golfbrekers over dit thema:
https://www.golfbrekers.be/komm-frau/
https://www.golfbrekers.be/400-000-bezetterskinderen-in-het-naoorlogse-duitsland/
https://www.golfbrekers.be/het-duitse-volk-moest-uitgeroeid-worden/comment-page-1/
FT